Zaburzenia lękowe są najbardziej rozpowszechnionym zaburzeniem psychicznym, którego występowanie na świecie wynosi 7,3%. Początek występowania najczęściej przypada na wiek młodzieńczy lub wczesnej dorosłości. Pacjenci z zaburzeniami lękowymi są częściej narażeni na dodatkowe choroby psychiczne, obniżoną jakość życia i funkcjonowania społecznego.
Zaburzenia lękowe i ich rodzaje
Lęk jest naturalną reakcją na poczucie strachu lub zagrożenia, ale może się stać problemem, jeżeli zaczynamy nadmiernie się martwić stosunkowo nieszkodliwymi sytuacjami. Kiedy nasz niepokój wzrasta i jest intensywny lub przytłaczający, zaczyna zakłócać nasze codzienne życie. Utrzymujący się tego rodzaju stan może wskazywać na zaburzenia lękowe.
Ogólne pojęcia zaburzeń lękowych obejmują: zaburzenia lękowe, zaburzenia fobiczne, zaburzenia paniczne, oraz zaburzenia występujące typowo w wieku dziecięcym – mutyzm, wybiórczy oraz lęk separacyjny. Do najczęstszego rodzaju zaburzeń lękowych należą fobie specyficzne, następnie zespół lęku napadowego – 6%, oraz fobia społeczna – 2,7% i zespół lęku uogólnionego – 2,2%. Według dostępnych badań szacuje się, że nawet jedna trzecia populacji na świecie cierpi na zaburzenia lękowe w ciągu życia. Jednakże mimo tak powszechnego występowania, nadal mamy do czynienia z niedostatecznym rozpoznaniem i leczeniem tych zaburzeń. Problemem jest także brak świadomości ze strony pacjentów. Ocenia się, że tylko jedna piąta pacjentów cierpiących na zaburzenia lękowe szuka pomocy u lekarza.
Występowanie zaburzeń lękowych obserwuje się około dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Są one związane z różnymi czynnikami ale także m.in. z dysfunkcją serotoniny, noradrenaliny, dopaminy, kwasu gamma-aminomasłowego, cholecystokininy, glutaminianu, endogennych receptorów opioidowych lub z zaburzeniem osi podwzgórze-przysadka-nadnercza.
Najczęściej występujące objawy lęku i jego przyczyny
Fizyczne objawy lęku obejmują:
- uczucie „kołatania serca” (palpitacje),
- uczucie mdłości (nudności),
- drżenie ciała,
- pocenie się,
- suchość w ustach,
- ból w klatce piersiowej,
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- przyspieszony oddech.
Psychiczne objawy lęku obejmują:
- uczucie zmęczenia,
- uczucie niepokoju lub rozdrażnienia,
- niemożność skoncentrowania się lub podejmowania decyzji,
- trudności z zasypianiem,
- martwienie się o przeszłość lub myślenie, że za chwilę wydarzy się coś złego.
Objawy behawioralne lęku obejmują:
- pojawiające się uczucie potrzeby bycia samemu, unikania przyjaciół i sytuacji społecznych.
- mutyzm wybiórczy czyli sytuację, w której dziecko nie jest w stanie mówić w określonych warunkach, np. w szkole, nawet jeśli w innych sytuacjach takie zachowanie nie występuje (np. w domu z bliskimi członkami rodziny),
- zachowania kompulsywne np. kompulsywne mycie rąk z powodu strachu przed zarazkami; zachowania takie rozwijają się w celu pozbycia się negatywnych, wywołujących lęk myśli,
- agorafobię, tj. strach przed opuszczeniem domu z powodu lęku przed tym, co może się wydarzyć na zewnątrz,
- nadużywanie alkoholu lub substancji odurzających, które mogą początkowo osłabiać objawy lęku, ale potem wzmacniają go.
Przyczyny pojawiania się lęku
Co powoduje pojawienie się lęku?
- niektóre osoby mogą być bardziej podatne na stany lękowe ze względu na swoją genetykę, a w ich mózgu może występować brak równowagi chemicznej, który sprawia, że czują się one bardziej niespokojne,
- trudne doświadczenia z dzieciństwa, okresu dojrzewania lub dorosłości są częstym czynnikiem wywołującym zaburzenia lękowe,
- obecne stresujące wydarzenia życiowe lub traumatyczne przeżycia również mogą wywoływać stany lękowe,
- lęk może czasami się pojawiać jako działanie niepożądane przyjmowanych leków lub wynikać z zażywania narkotyków lub alkoholu,
- lęk może być również objawem innych chorób, w szczególności nadczynności tarczycy.
Czy pojawienie się lęku jest normalne?
Uczucie lęku może się pojawiać w stresujących sytuacjach, i może mieć charakter ostrzegający np. przed niebezpieczną sytuacją. Wtedy może być pomocny.
Lęk staje się alarmującym sygnałem i może być klasyfikowany jako zaburzenie psychiczne, jeżeli:
- jest nieproporcjonalny do stresującej sytuacji; lub
- utrzymuje się, gdy stresująca sytuacja minęła lub stres jest niewielki; lub
- pojawia się bez wyraźnego powodu, gdy nie ma stresującej sytuacji.
Zaburzenia lękowe a postępowanie terapeutyczne
Dobra wiadomość jest taka, że zaburzenia lękowe można skutecznie leczyć, co umożliwia choremu prowadzenie normalnego życia w społeczeństwie. Większość pacjentów z zaburzeniami lękowymi jest pod opieką lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Rozpoczęcie leczenia jest wskazane, gdy pacjent odczuwa znaczący lęk i niepokój, lub cierpi na powikłania wynikające z tego zaburzenia.
W leczeniu lęku stosowane jest leczenie niefarmakologiczne oraz farmakologiczne. Istnieje wiele typów interwencji terapeutycznej w zależności od stopnia nasilenia lęku oraz konsekwencji tych stanów dla pacjenta.
Najczęściej stosowana jest kombinacja psychoterapii i farmakoterapii. Zagadnienia te zostaną omówione w kolejnym tygodniu w 2 części artykułu na temat zaburzeń lękowych.
Przeczytaj także: czy zdrowy styl życia obniża ryzyko wystąpienia depresji?
Zamiast podsumowania
Zamiast podsumowanie tej części artykułu chcielibyśmy polecić farmaceutom i ich pacjentom dwie książki dotyczące lęku, które niedawno się ukazały. Autorem tych poradników jest psychoterapeuta i lekarz Marcin Matych, który od wielu lat pracuje z chorymi na nerwicę. Pomaga im w terapii indywidualnej, ale także w mediach społecznościowych jako Doktor Nerwica.
W pierwszej książce pt. „Jak żyć z lękiem” Dr Nerwica zaprasza do „gry w trochę lepsze życie”. To wymyślona przez niego i sprawdzona razem z pacjentami metoda, która pomaga żyć pomimo lęku. Prostym i obrazowym językiem dr Matych pokazuje, jak oswajać nerwicę, jak o siebie dbać, żeby lęk nie zdominował codzienności, pomaga też zrozumieć mechanizmy, które rządzą lękami. W drugiej książce pt. „Bliskość i lęk – jak budować lepsze relacje” Dr Nerwica stworzył „grę o trochę lepsze relacje”. To gra, w którą może zagrać każda osoba, która chce wyjść z toksycznych relacji opartych na lęku i zbudować satysfakcjonujące relacje partnerskie. Autor, używając bardzo przystępnego języka i prostych ćwiczeń, krok po kroku przeprowadza czytelnika przez wszystkie etapy gry, podczas których zapoznaje go z wewnętrznym Lękowym Trio: Nadzorcą, Krytykiem i Czarnowidzem i pozwala poznać mechanizmy rządzące trudnościami w relacjach oraz pokazuje jak je przezwyciężać.
Profil Dr Nerwicy na Instagramie śledzi już 30 tyś osób a na FB ponad 50 tyś. Praktyczne porady dr Matycha mogą być pomocne zarówno w zdiagnozowaniu jak i leczeniu zaburzeń lękowych u pacjentów przychodzących do apteki i potrzebujących porady farmaceuty. Zachęcamy więc do zapoznania się z tematem lęku i przeczytaniem poleconych poradników.
Autor
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
