W poprzednich artykułach pisaliśmy o stosowaniu leków u osób starszych oraz czynnikach jakie powinno się wziąć pod uwagę prowadząc farmakoterapię u tej populacji. W poniższym artykule chcielibyśmy natomiast zaprezentować przeglądy lekowe, które pomagają pacjentom, szczególnie starszym, bezpiecznie stosować leki.
Przeglądy lekowe albo inaczej Medicines Use Review (MUR)
W wielu krajach UE tj. Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Szwecja, Dania, Hiszpania, a także poza Europą tj. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Nowej Zelandii farmaceuci z aptek otwartych oraz farmaceuci kliniczni od wielu lat wykonują usługę nazywaną Medicines Use Review (przegląd leków). Usługa ta, finansowana ze środków publicznych, ma na celu racjonalizację stosowania leków, zapobieganie powikłaniom lekowym, a tym samym hospitalizacjom oraz osiąganie lepszych wyników terapii.
Przeglądem lekowym objęci są zazwyczaj pacjenci z grup ryzyka tzn. osoby starsze przyjmujące wiele leków i leczące się ambulatoryjnie, przebywające w domach opiekuńczo-leczniczych, wypisywane ze szpitala, a także osoby przyjmujące np. leki p/krzepliwe oraz inne grupy pacjentów uznane za grupy ryzyka (tj. osoby chorujące na cukrzycę i choroby towarzyszące, osoby cierpiące na astmę, na nadciśnienie itp.) Każdy kraj, w zależności od prowadzonej polityki zdrowotnej i ustalonych priorytetów, wybiera z populacji grupy ryzyka, które objęte są usługą przeglądu lekowego.
MUR, ogólnie rzecz biorąc, polega na tym, że pacjent przechodzi konsultację lekową u farmaceuty, rozmawiając na temat wszystkich leków i suplementów diety, które stosuje.
Wywiad lekowy, pozwala z jednej strony zobaczyć jakie leki na receptę zażywa pacjent, od jakich specjalistów (często się zdarza, że chory nie leczy się tylko u lekarza rodzinnego ale także u wielu innych lekarzy), jakie dodatkowo leki OTC przyjmuje (czy doraźnie czy stale i jakie dawki) oraz czy kupuje też suplementy diety.
Wywiad lekowy pozwala farmaceucie zobaczyć całościowo farmakoterapię pacjenta i odpowiedzieć na następujące pytania:
- Jakie leki zostały pacjentowi przepisane przez lekarzy?
- jakie leki pacjent naprawdę stosuje?
- W jaki sposób je przyjmuje?
- Czy ma problemy ze stosowaniem tych leków?
- Czy uważa, że te leki dobrze działają?
- Czy uważa, że leki, które przyjmuje dają działania niepożądane?
- Co pacjent robi w razie pominięcia dawki?
- Co chciałby jeszcze wiedzieć dodatkowego o lekach, które stosuje?
Po przeprowadzeniu takiego wywiadu i otrzymaniu odpowiedzi od pacjenta, farmaceuta przystępuje do sprawdzenia leków, tych przepisanych przez lekarza (lekarzy) oraz tych, które pacjent kupił w aptece (leki OTC + suplementy diety).
Dodatkowo, oprócz sprawdzenia czy leki nie wchodzą między sobą w ważne z punktu klinicznego interakcje, farmaceuta sprawdza też ewentualne interakcje lek-choroba oraz lek-pożywienie.
Po zrobieniu MUR-u pacjent dostaje informację zwrotną dotyczącą stosowanych leków. Informacja ta może zawierać polecenie:
- odstawienia suplementów diety i leków OTC, jeżeli jest to uzasadnione,
- zmniejszenia dawek stosowanych leków OTC,
- modyfikacji przyjmowania leków OTC i na receptę (np. pora przyjmowania leku, z pożywieniem czy bez itp.)
Dodatkowo, jeżeli farmaceuta zauważył problemy lekowe związane z lekami na receptę zaznacza to w karcie obserwacji jako „ zalecenia do omówienia przez pacjenta z lekarzem rodzinnym” lub sam kontaktuje się z lekarzem rodzinnym w celu omówienia zaleceń.
Takie zalecenia mogą dotyczyć:
- Zmniejszenia dawek leku/leków przepisanych przez lekarza,
- Zamiany jednego leku na inny (np. z innej grupy chemicznej),
- Odstawienia leku, który nic nie wnosi do terapii lub powoduje tylko działania niepożądane.
Współpraca na linii farmaceuta – lekarz
Jak wskazują doświadczenia różnych krajów, najlepsze wyniki osiągane są wówczas, gdy farmaceuta współpracuje z lekarzem przy przeglądzie lekowym dla pacjenta i gdy przekaz dotyczący stosowanych leków ze strony farmaceuty i lekarza jest spójny. Z prowadzonych badań nad przeglądami lekowymi wynika, że dają one bardzo dobre wyniki w populacji osób starszych, zarówno w opiece ambulatoryjnej jak i stacjonarnej. Dużo dobrych doświadczeń zebrano także jeżeli chodzi o prowadzenie MUR-u u osób przyjmujących leki p/krzepliwe lub obniżające poziom cholesterolu.
Wiele krajów, w których farmaceuci prowadzą przeglądy lekowe podkreśla, jak ważną rolę w konsultacji lekowej, oprócz pacjenta, ma też lekarz rodzinny, do którego trafiają zalecenia farmaceuty, i który często wspólnie z pacjentem, na podstawie otrzymanych informacji, wdraża nowy sposób postępowania lekowego lub modyfikuje ten, który dotychczas pacjent stosował. Taka forma prowadzenia MUR-u uznana została za najbardziej efektywną i najbardziej bezpieczną. Bardzo ważny jest przy tym bezpośredni kontakt farmaceuty z lekarzem, szczególnie na początku wdrażania tej usługi dla pacjenta. Ważne jest aby lekarz wiedział co to za usługa i poznał rolę farmaceuty przy robieniu przeglądu lekowego. W tych krajach, gdzie lekarze są wspólnie szkoleni z farmaceutami, i gdzie wspólnie wybierają grupy pacjentów do przeglądu lekowego, wyniki stosowanej farmakoterapii są dużo lepsze, niż tam gdzie tej współpracy od początku brakuje.
W Polsce dobrym przykładem współpracy lekarzy i farmaceutów przy przeglądach lekowych był prowadzony kilka lat temu przez Prof. Wieczorkowską-Tobis z Poznania, program opieki farmaceutycznej w geriatrii.
Doświadczenia polskie
Oprócz doświadczeń poznańskich, jednym z ciekawych projektów dotyczących m.in. przeglądów lekowych był prowadzony w aptekach okresie od września 2018 do września 2019 „Pilotaż wdrożenia opieki farmaceutycznej z praktykami grupy opieka.farm”. Podczas ogólnopolskiego pilotażu, farmaceuci wykryli setki problemów lekowych związanych z nieprawidłowym stosowaniem leków lub nadużywaniem różnych preparatów. Na tej podstawie opracowano praktyczne wskazówki dotyczące stosowania leków OTC u osób starszych.
Mamy nadzieję, że wyniki tego pilotażu posłużą do praktycznego wdrożenia usług opieki farmaceutycznej w Polsce, w tym także przeglądów lekowych.
Do tematu opieki farmaceutycznej oraz przeglądów lekowych będziemy jeszcze wracali, ponieważ jest szansa na wprowadzenie tych usług w aptekach w kontekście prowadzonych prac legislacyjnych nad ustawą o zawodzie farmaceuty.
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
https://leki-informacje.pl
Tagi: przeglądy lekowe, wywiad lekowy
