Prawie dokładnie rok temu pisaliśmy na łamach e-dtp.pl o przeglądach lekowych. Wówczas wykonywanie tej usługi w polskich aptekach wydawało się jeszcze odległe. Okazało się, że rok później, to co wydawało się nieosiągalne, zaczyna być realne. Ministerstwo Zdrowia prowadzi aktualnie prace nad projektem rozporządzenia w sprawie programu pilotażowego przeglądów lekowych.
Opieka farmaceutyczna a Elektroniczna Dokumentacja Medyczna
Ministerstwo Zdrowia zapowiada, że program pilotażowego przeglądu lekowego będzie połączony z testami Elektronicznej Dokumentacji Medycznej. EDM pozwoli na ocenę możliwości finansowania opieki farmaceutycznej z budżetu NFZ.
Wraz z uchwaleniem Ustawy o zawodzie farmaceuty rodzą się pytania dotyczące harmonogramu wprowadzenia poszczególnych usług farmaceutycznych do aptek. Wiadomo, że brakuje obecnie odpowiednich przepisów prawnych, żeby wdrażać opiekę farmaceutyczną. W ocenie Ministra Zdrowia, tylko systematyczne i poparte przepisami prawa wdrażanie usług opieki farmaceutycznej w aptekach ogólnodostępnych może przyczynić się do wykorzystania wiedzy i umiejętności farmaceutów w zakresie farmakologii, toksykologii, polipragmazji czy interakcji leków. Do tego potrzeba udokumentowania działań w formie elektronicznej. Dlatego tworzona dokumentacja na potrzeby opieki farmaceutycznej stanie się częścią dokumentacji medycznej pacjenta (EDM), niezbędnej do prowadzenia m.in. racjonalnej farmakoterapii.
Otrzymane informacje w ramach stworzonej EDM będą mogły stanowić podstawę, zarówno do rozliczeń, jak i oceny efektywności przeprowadzanych usług farmaceutycznych. Ponadto dokumentacja medyczna, współtworzona przez farmaceutów świadczących opiekę farmaceutyczną, przyczyni się do budowania i wzmacniania relacji na linii farmaceuta-lekarz i przełoży zapewne na lepsze współdziałanie obu specjalistów na rzecz pacjenta.
Projekt rozporządzenia dot. przeglądów lekowych
Obecnie trwają prace legislacyjne nad rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie pilotażowego przeglądu lekowego. W tym przepisów umożliwiających stosowanie opieki farmaceutycznej w praktyce. Prowadzone są także rozmowy z NFZ na temat finansowania pilotażu. W późniejszym okresie NFZ ma finansować również inne wybrane usługi farmaceutyczne świadczone w ramach opieki farmaceutycznej. Resort zdrowia zapewnia, że zmiany zmierzają do tego, aby świadczenia opieki farmaceutycznej można było włączyć do katalogu tzw. zakresów świadczeń gwarantowanych. Chodzi o to, żeby opieka farmaceutyczna mogła być finansowana z budżetu NFZ na podstawie umowy z farmaceutami / świadczeniodawcami – podmiotami prowadzącymi aptekę.
Pilotaż „Przegląd lekowy” pozwoli na sprawdzenie skuteczności usługi w warunkach realnych świadczenia opieki farmaceutycznej – w aptece. Pilotaż pozwoli też na wypracowanie optymalnego modelu tej usługi.
Wiceminister Miłkowski dodaje, że zbierane informacje zwrotne dotyczące przebiegu pilotażu i przydatności stosowanych wzorów dokumentacji medycznej, w późniejszym okresie mogą posłużyć do wdrożenia pozostałych usług opieki farmaceutycznej.
Wnioski z wcześniejszych badań naukowych (OF-Senior)
W 2020 roku ukazały się wyniki pierwszego w Polsce programu opieki farmaceutycznej w geriatrii (OF-Senior), związanego z optymalizacją leczenia farmakologicznego osób starszych.
W tym największym do tej pory badaniu, wykonano 291 przeglądów lekowych w populacji pacjentów w wieku ≥65 lat ± SD (średnia wieku ± SD, 74,9 ± 7,3 lat) z ciężką wielolekowością (stosowanie ≥10 preparatów farmaceutycznych) (55).
Pacjenci stosowali średnio 12,3 ± 2,9 preparatów dziennie (Rp i OTC) (mediana: 11, zakres: 10–30), w tym średnio 8,6 ± 3,1 leków Rp i 3,7 ± 2,3 preparaty OTC (mediana: 3, zakres: 0–12). U 90% pacjentów wykryto ≥1 problem lekowy. Średnio zdiagnozowano 3,1 ± 1,4 problemy/ pacjenta.
Farmaceuci, którzy uczestniczyli w badaniu, wydawali pacjentom i ich lekarzom zarówno rekomendacje dotyczące leków, jak i zalecenia niefarmakologiczne. Aż 90% pacjentów i 75% lekarzy zgadzało się na wprowadzenie zmian w terapii zaproponowanych przez farmaceutów. Badanie OF-Senior pokazało poprawę stanu klinicznego (mierzoną spadkiem liczby i natężenia dolegliwości) u ponad 80% pacjentów!
Z przeprowadzonego badania wynikało, że farmaceuci powinni kwalifikować do wykonania przeglądów lekowych. W szczególności osoby dorosłe z polipragmazją (definiowaną jako jednoczesne pobieranie 5 i więcej leków dostępnych na receptę). Dodatkowo, przeglądy lekowe powinny być wykonywane u wszystkich pacjentów posiadających zlecenie lekarskie na wykonanie przeglądu. Przykładowo, po hospitalizacji, gdy doszło do zmiany terapii. Taka usługa musi być finansowana ze środków publicznych.
Etapy przeglądu lekowego
Przegląd lekowy powinien przebiegać w 6 etapach:
- Etap 1
Wizyta 1: wyjaśnienie pacjentowi celu i zakresu usługi, pozyskanie zgody na realizację usługi, omówienie z pacjentem zasad gromadzenia i wykorzystania danych osobowych, założenie karty pacjenta. Przeprowadzenie wywiadów medycznego, terapeutycznego (obejmujący leki kategorii Rp, OTC oraz suplementy diety) i społecznego. Pozyskanie danych lekarza rodzinnego. Ustalenie terminu kolejnej wizyty. - Etap 2
Wyjaśnienie lekarzowi zakresu usługi i pozyskanie danych dotyczących farmakoterapii pacjenta lub pozyskanie informacji z IKP. - Etap 3
Konsolidacja danych od pacjenta i lekarza. Analiza zgromadzonych danych celem identyfikacji problemów lekowych i ich klasyfikacja (priorytety), wypracowanie rekomendacji farmaceutycznych wobec stwierdzonych problemów lekowych. - Etap 4
Wizyta 2. Weryfikacja potencjalnych problemów lekowych (przy pomocy m.in. Kryteriów Potencjalnie Niepoprawnej Farmakoterapii w Geriatrii dedykowanych farmaceutom w aptekach ogólnodostępnych). Przedstawienie pacjentowi rozwiązań rzeczywistych problemów lekowych i weryfikacja zrozumienia przez pacjenta zaprezentowanych zaleceń. Sporządzenie dokumentacji dla pacjenta i lekarza. Ustalenie terminu kolejnej wizyty. - Etap 5
Ocena satysfakcji lekarza prowadzącego i farmaceuty wykonującego przegląd.
Kiedy wdrożenie przeglądów lekowych?
Pilotaż usługi przeglądu lekowego zaplanowano na 3-ci kwartał 2021, a wdrożenie na 1-wszy kwartał 2023 roku. Program ma być finansowany z budżetu NFZ dla pacjentów podlegających włączeniu do usługi. Pozostali zainteresowani poniosą część kosztów.
Jeszcze w zeszłym roku z powątpiewaniem odnosiliśmy się do tego, czy po tylu latach w końcu uda się uchwalić Ustawę o zawodzie farmaceuty. Dziś rozmawiamy już konkretnie o pierwszej usłudze – o przeglądzie lekowym. I mimo, że czeka nas, jako środowisko, jeszcze długa droga do wdrożenia opieki farmaceutycznej, to na nowo budzi się nadzieja, że w końcu opieka farmaceutyczna w polskich aptekach stanie się faktem.
Opracowanie
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
Centrum Informacji o Leku
https://leki-informacje.pl
