Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization) od wielu lat prowadzi kampanie informacyjne dotyczące lekooporności na antybiotyki i regularnie publikuje wiadomości na temat tego globalnego wyzwania zdrowia publicznego. Ostatnio opublikowała zaktualizowaną listę patogenów stwarzających szczególne zagrożenie (BPPL – Bacterial Priority Pathogens List). Jest to kolejny wykaz, o kluczowym znaczeniu dla zdrowia globalnej populacji, który został zaktualizowany w stosunku do wykazu z 2017 roku.
Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe a nowa lista WHO
Zaktualizowana lista patogenów stwarzających szczególne zagrożenie (BPPL) obejmuje 15 rodzin bakterii opornych na antybiotyki, pogrupowanych w kategorie krytyczne, wysokie i średnie. Lista zawiera także wytyczne dotyczące opracowywania nowych i niezbędnych metod leczenia w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR).
Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe występuje, gdy bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty nie reagują już na leki, powodując wzrost zachorowalności ludzi i zwiększając ryzyko rozprzestrzeniania się chorób i zgonów. Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest w dużej mierze spowodowana niewłaściwym i nadmiernym ich stosowaniem. Zaktualizowana lista BPPL zawiera nowe dowody i opinie ekspertów dotyczące zarządzaniem badaniami i rozwojem (R&D) nowych antybiotyków oraz dotyczące promowania międzynarodowej koordynacji w tym zakresie w celu wspierania innowacji.
„Poprzez mapowanie globalnego zagrożenia lekoopornymi bakteriami i ocenę ich wpływu na zdrowie publiczne, opublikowana lista ma kluczowe znaczenie w wyznaczaniu kierunków badań i radzenia sobie z kryzysem związanym z antybiotykami i dostępem do nich”
powiedziała dr Yukiko Nakatani, zastępca dyrektora generalnego WHO.
Dr Nakatani stwierdziła także, że od czasu opublikowania pierwszej listy w 2017 r. zagrożenie opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe nasiliło się, zmniejszając skuteczność wielu antybiotyków i zagrażając wielu osiągnięciom współczesnej medycyny.
Wyłonione krytyczne patogeny priorytetowe, takie jak bakterie Gram-ujemne oporne na antybiotyki ostatniej szansy i Mycobacterium tuberculosis oporne na antybiotyk ryfampicynę, stanowią poważne, globalne zagrożenie zdrowotne ze względu na ich dużą oporność na leczenie i rozprzestrzenianie oporności na inne bakterie. Inne patogeny o wysokim priorytecie, takie jak Salmonella i Shigella, oraz Pseudomonas aeruginosa i Staphylococcus aureus, stanowią także duże zagrożenie, szczególnie w krajach o niskich oraz średnich dochodach i są poważnym wyzwaniem dla placówek opieki zdrowotnej.
Inne patogeny o wysokim priorytecie, takie jak oporna na antybiotyki Neisseria gonorrhoeae i Enterococcus faecium, są także wyjątkowym wyzwaniem dla zdrowia publicznego, powodując powtarzające się infekcje i oporność na wiele antybiotyków, co wymaga ukierunkowanych badań i interwencji w zakresie zdrowia publicznego.
Patogeny o średnim priorytecie obejmują paciorkowce grupy A i B (oba nowe na liście 2024), Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae. Patogeny te wymagają zwiększonej uwagi, zwłaszcza w populacjach wrażliwych, w tym w populacjach pediatrycznych i osób starszych, szczególnie w warunkach ograniczonych zasobów.
„Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe zagraża naszej zdolności do skutecznego leczenia poważnych infekcji, takich jak gruźlica, prowadząc do groźnych chorób i zwiększonej śmiertelności”
powiedział dr Jérôme Salomon, zastępca dyrektora generalnego WHO ds. powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, chorób zakaźnych i niezakaźnych.
BPPL 2024 pokazuje również potrzebę kompleksowego podejścia do zdrowia publicznego w zakresie zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, w tym powszechnego dostępu do wysokiej jakości i przystępnych cenowo środków zapobiegania, diagnozowania i odpowiedniego leczenia zakażeń, zgodnie z wytycznymi WHO. Ma to kluczowe znaczenie dla złagodzenia wpływu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na zdrowie publiczne i gospodarkę.
Zmiany między listami WHO
Z listy 2024 usunięto pięć kombinacji patogen-antybiotyk, które zostały uwzględnione w liście BPPL z roku 2017, oraz dodano cztery nowe kombinacje. Fakt, że Enterobacterales oporne na cefalosporyny trzeciej generacji są wymienione jako samodzielna pozycja w krytycznej kategorii priorytetowej, podkreśla ich wagę i potrzebę ukierunkowanych interwencji, zwłaszcza w krajach o niskich i średnich dochodach.
Infekcja Pseudomonas aeruginosa oporna na karbapenemy (CRPA), która w BPPL 2024 została przeniesiona z priorytetu krytycznego do wysokiego, odzwierciedla ostatnie doniesienia o spadku globalnej oporności. Pomimo tej zmiany, inwestycje w badania i rozwój oraz inne strategie zapobiegania i kontroli CRPA pozostają ważne, biorąc pod uwagę jego znaczne obciążenie w niektórych regionach.
WHO BPPL 2024
Lista obejmuje następujące bakterie
Patogeny z priorytetem krytycznym
- Acinetobacter baumannii oporne na karbapenemy
- Enterobacterales oporne na cefalosporyny trzeciej generacji
- Enterobacterales oporne na karbapenemy
- Mycobacterium tuberculosis oporne na rifampicynę
Patogeny z priorytetem wysokim
- Salmonella typhi oporne na fluorochinolony
- Shigella spp. oporne na fluorochinolony
- Enterococcus faecium oporne na wankomycynę
- Pseudomonas aeruginosa oporne na karbapenemy
- niedurowe szczepy Salmonella oporne na fluorochinolony
- Neisseria gonorrhoeae oporne na cefalosporyny trzeciej generacji i/lub oporne na fluorochinolony
- Staphylococcus aureus oporne na metycylinę
Patogeny ze średnim priorytetem
- Streptokoki grupy A oporne na makrolidy
- Streptococcus pneumoniae oporne na makrolidy
- Haemophilus influenzae oporne na ampicylinę
- Streptokoki grupy B oporne na penicylinę
Biorąc pod uwagę opublikowaną listę BBPL 2024 i zmiany jakie w niej zaszły, nie możemy powiedzieć, że czeka nas optymistyczna przyszłość w zakresie antybiotykoterapii. Mimo rosnącej liczby cząsteczek stosowanych w leczeniu chorób zakaźnych, rośnie nadal problem lekooporności na antybiotyki. Dlatego tak ważne są zagadnienia związane z prewencją chorób zakaźnych i ich kontrolą. Kluczowe jest także przestrzeganie wytycznych dotyczących stosowania antybiotyków i nie nadużywania ich tam, gdzie nie ma to uzasadnienia klinicznego.
Opracowanie na podstawie komunikatu WHO z 17.05.2024 r.
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
Dodatkowe informacje i pełna lista patogenów wraz z opisem dostępne na stronie WHO.
