W jednym z poprzednich artykułów pisaliśmy o podstawowych zasadach prowadzenia przeglądów lekowych. Poniżej przedstawiamy informacje, które będą pomocne pacjentom w wypełnianiu listy leków, które stosują.
Problemy zdrowotne a leki
Wraz z wiekiem pacjent może być zmuszony do zmierzenia się z większą ilością problemów zdrowotnych wymagających stałego leczenia. Ważne jest aby był świadomy, że stosowanie większej ilości leków oraz normalne zmiany w organizmie spowodowane starzeniem się mogą zwiększyć szansę wystąpienia niechcianych lub nawet szkodliwych dla zdrowia interakcji lekowych.
Z powodu zmian w organizmie istnieje duże ryzyko wystąpienia następujących interakcji lekowych:
- Interakcje lek – lek występują wtedy, kiedy dwa lub więcej leków wchodzi ze sobą w reakcje, co powoduje niezamierzone działania. Skutkiem powyższego rodzaju interakcji może być nieprawidłowe działanie leku lub nawet wzmocnienie działania jednego z leków.
- Interakcje lek – choroba występują wtedy, kiedy istniejąca choroba sprawia, iż dany lek staje się potencjalnie niebezpieczny np. jeżeli pacjent ma nadciśnienie lub astmę może wystąpić u niego niezamierzona reakcja w przypadku leku zmniejszającego przekrwienie błony śluzowej nosa (leki na katar).
- Interakcje lek – żywność występują wtedy, kiedy lek wchodzi w reakcje z jedzeniem lub napojami. W niektórych przypadkach żywność w przewodzie pokarmowym może wpływać na wchłanianie leku. Pewne leki mogą także wpływać na wchłanianie składników pokarmowych lub ich wykorzystanie przez organizm.
- Interakcje lek – alkohol mogą nastąpić wtedy, kiedy lek reaguje z napojami alkoholowymi np. mieszając alkohol z niektórymi lekami, takie połączenie może wywołać uczucie zmęczenia i opóźnienie reakcji.
Działania niepożądane – o czym pacjent powinien pamiętać?
Działania niepożądane są nieplanowymi objawami lub odczuciami, które się ujawniają podczas stosowania leku. Większość działań niepożądanych nie jest poważna i przechodzi samoistnie. Inne mogą być bardziej uciążliwe, a nawet, poważne. Aby pomóc w zapobieganiu możliwym problemom związanym z lekami, osoby starsze muszą posiadać wiedzę na temat przyjmowanych leków oraz o tym jak leki wpływają na ich samopoczucie.
Rozeznanie w działaniach niepożądanych pomoże lekarzowi dowiedzieć się jak organizm pacjenta reaguje na dany lek. Nowe objawy lub zmiany nastroju nie muszą być wynikiem starzenia się lecz mogą być spowodowane lekami, które pacjent przyjmuje lub innymi czynnikami takimi jak zmiana diety lub zmiana stylu życia. Jeżeli wystąpią działania niepożądane, natychmiast należy skontaktować się z lekarzem.
Rozmowa ze specjalistami opieki zdrowotnej
Ważne jest aby pacjent uczęszczał na wszystkie wizyty lekarskie i rozmawiał z zespołem specjalistów (lekarzami, farmaceutami, pielęgniarkami) na temat problemów zdrowotnych, obaw związanych ze zdrowiem oraz leków, które zażywa.
Bardzo pomocne jest zrobienie listy przyjmowanych leków z komentarzami i pytaniami przed wizytą lub rozmową telefoniczną ze specjalistą opieki zdrowotnej. W niektórych przypadkach dobrze jest pójść na wizytę lekarską z członkiem rodziny, aby ktoś pomógł zrozumieć i zapamiętać odpowiedzi lekarza.
Inne ważne rzeczy do zapamiętania
Wszystkie leki są ważne. Przypomnij pacjentowi, że powinien informować lekarza i farmaceutę o wszystkich lekach, które przyjmuje, włączając w to zarówno leki na receptę jak i bez recepty takie jak łagodzące ból, przeciw nadkwaśności, na przeziębienie, przeczyszczające etc. Trzeba też pamiętać o kroplach ocznych, suplementach diety, witaminach, preparatach ziołowych oraz lekach stosowanych zewnętrznie na skórę takich jak maści i kremy.
Nawyki żywieniowe. Przypomnij pacjentowi, że ważne są także nawyki żywieniowe i ich zmiana (to czy pacjent jest na diecie lub ostatnio zmienił dietę np. stosuje dietę niskotłuszczową lub z wysoką zawartością wapnia). Ważne są także informacje o tym, czy pacjent pije dużo kawy, herbaty, czy pije alkohol i pali papierosy. Powyższe nawyki mogą modyfikować działanie leków.
Zapisanie informacji. Ważne jest aby pacjent poprosił lekarza lub farmaceutę o pomoc w wypełnieniu listy dotyczącej przyjmowanych leków zgodnie ze wskazówkami kiedy i jak często należy stosować leki.
Co pacjent powinien wiedzieć o lekach na receptę?
Poniższe pytania pomogą pacjentowi w uzyskaniu informacji, które będą potrzebne podczas wizyty u lekarza, a także w rozmowie z farmaceutą.
Zanim pacjent opuści gabinet lekarski z nową receptą, powinien zapytać:
- Jaka jest nazwa leku i jakie jest jego działanie? Czy istnieje tańszy odpowiednik?
- Jak i kiedy ma przyjmować lek i jak długo?
- Czy ma przyjmować lek z wodą, jedzeniem i czy w tym samym czasie co inne leki?
- Czy lek może być przyjmowany z lekami bez recepty? Jeżeli tak, kiedy?
- Co robić w przypadku kiedy zapomni się zażyć lek?
- Czy stosować lek przed, podczas, czy po jedzeniu?
- Co oznacza zwrot „w razie potrzeby lub doraźnie”?
- Czy istnieją jakieś dodatkowe uwarunkowania dotyczące przyjmowania leku?
- Jakiego typu pokarmów, napojów, innych leków, suplementów diety i aktywności fizycznych powinien pacjent unikać podczas przyjmowania leku?
- Czy będzie potrzebował dodatkowych badań lub monitoringu podczas przyjmowania tego leku? Czy wyniki ma przekazać lekarzowi?
- Jakie są możliwe działania niepożądane w przypadku stosowania tego leku i co zrobić jeżeli wystąpią?
- Kiedy powinieneś spodziewać się efektów działania tego leku i po czym pozna, że lek działa?
- Czy nowe leki przepisane przez lekarza będą działały bezpiecznie z innymi stosowanymi lekami na receptę, bez recepty lub z suplementami diety?
Podczas stosowania leków pacjent powinien zapytać w aptece:
- Czy istnieje możliwość otrzymania formularza w formie tabeli, w której może wypisać wszystkie leki, które przyjmuje łącznie z lekami bez recepty (OTC) i suplementami diety?
- Co najważniejszego powinien wiedzieć o lekach, które przyjmuje?
- Jak i gdzie należy przechowywać leki?
Zachęć pacjenta do prowadzenia listy aktualnie zażywanych leków
Aby ułatwić uporządkowanie informacji, pacjent powinien wypisać je na liście „Moja lista leków” (pobierz tutaj). Na liście należy umieścić wszystkie leki na receptę, bez recepty, suplementy diety, witaminy i produkty ziołowe. Tak sporządzoną listę pacjent powinien przynieść ze sobą na wizytę do lekarza lub farmaceuty.
Lista leków powinna zawierać: nazwę leku, nazwisko lekarza, który go wypisał, dawkę i częstość stosowania leku, zalecenia co do przyjmowania leku, na co stosowany jest ten lek i jakie są oczekiwane działania niepożądane.
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
