W pierwszej części artykułu nt. lęku przedstawione zostały rodzaje zaburzeń lękowych, najczęściej występujące objawy oraz poradniki, które mogą pomóc w lepszym życiu i lepszych relacjach z innymi, u osób borykających się z zaburzeniami lękowymi.
Niniejszy artykuł przybliży metody niefarmakologiczne oraz farmakologiczne postępowania u chorych z zaburzeniami lękowymi. Najczęściej stosowana jest kombinacja psychoterapii i farmakoterapii. Głównym celem leczenia lęku jest pomoc w zmniejszeniu objawów, tak aby lęk nie wpływał na codzienne życie pacjentów.
Pozafarmakologiczne metody postępowania w zaburzeniach lękowych
Zrozumienie pacjenta i pomoc w radzeniu sobie z objawami
Zrozumienie przyczyny objawów przez najbliższe otoczenie chorego i rozmowa na ten temat może być bardzo pomocna. Wielu pacjentów obawia się w szczególności fizycznych objawów lęku tj. „kołatanie serca”, zawroty głowy i nudności. Myślą, że może to zwiastować inną poważną chorobę. Taki stan może lęk jeszcze bardziej nasilać. Zrozumienie, że objawy te są spowodowane zaburzeniami, nie wyleczy objawów, ale może w znacznym stopniu pomóc odróżniać je od innych chorób.
W niektórych przypadkach, w zależności od rodzaju i nasilenia zaburzeń, bardzo ważną rolę odgrywają także specjaliści, którzy potrafią ukierunkować i pomóc choremu w bieżącym rozwiazywaniu problemów. Jest to szczególnie ważne w przypadku pacjentów zmagających się z uogólnionymi zaburzeniami lękowymi.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest podstawową metodą leczenia wielu schorzeń natury psychicznej, w tym zaburzeń lękowych. Znajduje ona zastosowanie szczególnie w zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych, zespole lęku uogólnionego i zespole lęku napadowego oraz stresu pourazowego. CBT to rodzaj terapii, która zajmuje się obecnymi procesami myślowymi i/lub zachowaniami i ma na celu ich zmianę, co może pomóc w radzeniu sobie z lękiem. Pacjent musi doświadczyć, że odczuwany lęk jest nieuzasadniony, a sytuacja nieszkodliwa. Najczęściej stosowane metody CBT w zaburzeniach lękowych obejmują dwie techniki: ekspozycję, oraz terapię poznawczą, z naciskiem na pierwszą z nich.
Samopomoc
Istnieją różne grupy wsparcia i organizacje pacjentów, które mogą pomóc, udzielając informacji i porad oraz organizując warsztaty dla chorych i ich rodzin. Warto z takimi organizacjami być w kontakcie. W Polsce na stronie Stowarzyszenia Animo można znaleźć wiele przydatnych materiałów i informacji oraz nagrane webinary. Można też skonsultować materiały na stronie Fundacji „Nie widać po mnie” oraz skorzystać z gabinetów psychoterapeutycznych, które oferują m.in. terapię CBT oraz różne techniki do pracy z lękiem.
Leczenie farmakologiczne
Jeżeli chodzi o leczenie farmakologiczne, to jest ono zazwyczaj stosowane w skojarzeniu z psychoterapią i wtedy, gdy zastosowanie metod pozafarmakologicznych jest niewystarczające. W zaburzeniach lękowych możemy stosować różne grupy leków. Należy jednak pamiętać, że to lekarz dobiera w zależności od rodzaju i nasilenia zaburzenia, właściwe leki. Mogą to być produkty lecznicze z grupy leków przeciwdepresyjnych, benzodiazepin, buspiron i leki beta adrenolityczne.
Leki przeciwdepresyjne
W leczeniu zaburzeń lękowych stosowane są leki z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i inhibitorów wychwytu zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI), które mimo, że sotsowane głównie w depresji, pomagają także zmniejszyć objawy lęku. Badania nie wykazały przewagi jednego rodzaju leków nad drugimi, dlatego wybór leku powinien być skoncentrowany na działaniach niepożądanych oraz interakcjach z innymi lekami. Najmniejsze ryzyko działań niepożądanych wykazują leki nowej generacji takie jak escitalopram, sertralina oraz wenlafaksyna, dlatego to one są zalecane jako leki pierwszego rzutu. Leki z tej grupy są uważane za stosunkowo skuteczne i bezpieczne.
Benzodiazepiny
Benzodiazepiny, takie jak diazepam, były kiedyś najczęściej przepisywanymi lekami przeciwlękowymi. Są znane jako dobrze działające środki uspokajające, ale mają wiele ograniczeń. Często działają dobrze w celu złagodzenia objawów w krótkim okresie czasu. Benzodiazepiny stosowane są nadal w leczeniu zaburzeń lękowych i bezsenności, zwłaszcza związanej ze stanami lękowymi. Ich szybkie działanie sprawia, że nadają się do przerywania napadów lęku panicznego. Problem polega na tym, że uzależniają i mogą stracić swoje działanie, jeśli są przyjmowane dłużej niż kilka tygodni. Mogą również powodować senność. Obecnie nie są one często stosowane w leczeniu uporczywych stanów lękowych.
Buspiron
Buspiron jest wskazany w krótkotrwałym leczeniu zaburzeń lękowych i łagodzeniu objawów lęku z towarzyszącą depresją lub bez depresji. Dokładny mechanizm przeciwlękowego działania buspironu nie jest całkowicie znany. Lek nie działa na receptory benzodiazepinowe i nie ma działania uspokajającego, przeciwdrgawkowego i zwiotczającego mięśnie. Z badań na zwierzętach wynika, że buspiron wpływa na receptory serotoninergiczne, noradrenergiczne, cholinergiczne i dopaminergiczne w mózgu. Zwiększa aktywność swoistych szlaków noradrenergicznych i dopaminergicznych, podczas gdy aktywność układu serotoninergicznego i cholinergicznego jest hamowana.
Leki beta-adrenolityczne
Beta-blokery – na przykład propranolol – mogą łagodzić niektóre objawy fizyczne lęku, takie jak drżenie i „kołatanie serca” (palpitacje). Propranolol jest wskazany w zmniejszeniu lęku sytuacyjnego i uogólnionego, szczególnie typu somatycznego. Leki beta-adrenolityczne nie wpływają bezpośrednio na objawy psychiczne, takie jak niepokój. Działają najlepiej w przypadku krótkotrwałego (ostrego) lęku.
Alkohol i lęk
Chociaż alkohol może złagodzić na krótko objawy lęku to długofalowo może prowadzić do problemów z jego nadużywaniem i pogorszyć pojawiające się problemy związane z lękiem społecznym i depresją.
Jeżeli pacjent ma trudności z radzeniem sobie z lękiem, strachem lub paniką, lub jeśli rzeczy, których sam próbuje, nie pomagają może zwrócić się także po poradę do farmaceuty, szczególnie w obszarach modyfikacji stylu życia i porady w zakresie skierowania pacjenta do lekarza, jeżeli inne sposoby niefarmakologiczne zawiodły.
Podsumowanie
Zaburzenia lękowe stanowią grupę zaburzeń charakteryzujących się nadmiernym lękiem, niepokojem lub unikaniem szeregu bodźców zewnętrznych i wewnętrznych. Często zaburzenia te rozpoczynają się w dzieciństwie i mogą mieć poważny wpływ na społeczne, zawodowe i prywatne obszary funkcjonowania.
Występują powszechnie i nie są zależne od płci, wieku i kultury. Dokładna diagnoza zaburzeń lękowych opiera się na określeniu konkretnych bodźców, których pacjent się obawia oraz obszarów upośledzenia funkcjonowania. Zalecanym postępowaniem terapeutycznym jest poddanie chorego psychoterapii jest psychoterapii poznawczo-behawioralnej lub połączeniu tej terapii z leczeniem farmakologicznym. Oprócz tego bardzo ważne są zalecenia związane ze stylem życia, w tym regularnej aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości i zainteresowań pacjenta.
Chcesz wiedzieć więcej?
Wróć do wpisu Zaburzenia lękowe – powszechny i ciągle mało znany problem zdrowia publicznego – cz. 1
Autor
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
