Żylaki – tak potocznie nazywamy problem z naczyniami żylnymi najczęściej obejmujący kończyny dolne. W definicji są to rozszerzone żyły o krętym przebiegu widoczne przez skórę, którym towarzyszą uwypuklenia oraz dodatkowe objawy.
Jakie są objawy żylaków?
Na początku nie powodują żadnych specyficznych dolegliwości. Często mają postać niebieskich linii widocznych na powierzchni skóry, które są bardziej zauważalne, gdy się stoi, a częściowo znikają w pozycji leżącej.
Jednak utrzymujący się zastój krwi w kończynach dolnych w wyniku słabej funkcji żylnej (niewydolności żylnej) może sprzyjać pojawianiu się powiązanych objawów, takich jak:
- obrzęki lub opuchlizna, szczególnie kostek lub stóp,
- uczucie ciężkości nóg,
- mrowienie,
- uczucie pieczenia lub gorąca,
- nocne skurcze,
- swędzenie.
Jakie są czynniki ryzyka żylaków?
Głównymi czynnikami ryzyka wystąpienia żylaków są:
- wiek,
- płeć żeńska i ciąża,
- predyspozycje rodzinne,
- nadwaga,
- siedzący tryb życia,
- narażenie na wysokie temperatury,
- niektóre zawody wymagające długotrwałego stania.
W jakim wieku prawdopodobieństwo wystąpienia żylaków jest większe?
Ryzyko wystąpienia żylaków wzrasta wraz z wiekiem. Niektóre badania wykazały, że częstotliwość występowania żylaków, która wynosi około 35% u osób pracujących, wzrasta do 50% do 60% po przejściu na emeryturę. Jednak u niektórych kobiet żylaki pojawiają się już w wieku 40 lat, szczególnie wtedy, gdy mamy do czynienia z predyspozycjami rodzinnymi występowania żylaków.
Czy kobiety są głównymi ofiarami występowania żylaków?
Nie, ale choroba żylna częściej dotyka kobiety. Badania sugerują, że jedna kobieta na dwie będzie miała żylaki w ciągu swojego życia, w porównaniu do zaledwie jednego mężczyzny na czterech. Tę różnicę między płciami można wyjaśnić niekorzystnym wpływem żeńskich hormonów, takich jak estrogen i progesteron. Ponadto napięcie mięśni ściany żył jest ogólnie słabsze u kobiet niż u mężczyzn.
Dodatkowo pewne okoliczności w życiu kobiety sprzyjają pojawieniu się niewydolności żylnej, która może prowadzić do rozwoju żylaków. Jest to okres bezpośrednio poprzedzający miesiączkę (zespół napięcia przedmiesiączkowego), stosowanie antykoncepcji hormonalnej i menopauza. Ciąża również znacznie zwiększa ryzyko powstawania żylaków. Wiąże się to z kilkoma czynnikami:
- znacznym wzrostem ilości estrogenu i progesteronu w ciąży, co pojawianiu się obrzęków i rozszerzaniu żył,
- uciskiem dużych żył w miednicy małej przez macicę.
Jak leczy się żylaki?
Jeśli chodzi o żylaki, lepiej jest zapobiegać tej chorobie niż ją leczyć. Pierwszym krokiem jest zapobiegnięcie objawom przewlekłej niewydolności żylnej. Specjaliści zalecają prowadzenie zdrowego trybu życia. Zaleca się m.in.:
- utrzymywanie odpowiedniej masy ciała,
- właściwą aktywność ruchową (unikanie zbyt długiego stania lub siedzenia, spacery, pływanie, jazda na rowerze, gimnastyka),
- ograniczanie gorących kąpieli w wannie,
- ostrożne korzystanie ze słońca,
- noszenie odpowiedniego obuwia (z odpowiednim obcasem),
- właściwy ubiór (unikanie obcisłych spodni, podkolanówek i zbyt mocno uciskających skarpet),
- odpoczywanie i spanie z lekko uniesionymi nogami.
Sposoby najczęściej proponowanego postępowania leczniczego
Leczenie uciskowe
Obejmuje noszenie starannie dobranych specjalistycznych podkolanówek lub pończoch o odpowiednim rozłożeniu siły nacisku na nogi. Największa kompresja wymagana jest na wysokości kostki i jest stopniowo zmniejszana w górę kończyny. W ten sposób pończochy stanowią mechaniczną podporę dla żył powierzchniowych, wspomagając przepływ krwi do żył głębokich. Niektórzy pacjenci nie wymagają innego leczenia swoich dolegliwości, inni natomiast muszą stosować terapię uciskową w okresach ciąży i połogu, po operacji żylaków i po leczeniu obliteracyjnym lub gdy leczenie operacyjne jest przeciwwskazane.
Skleroterapia
Jest to wywoływanie „kontrolowanego” zapalenia żylaków poprzez wstrzyknięcie do ich wnętrza różnego rodzaju preparatów działających miejscowo. Celem zabiegu jest usunięcie z układu krążenia niewydolnego naczynia. Zastosowanie odpowiednich środków pozwala na zmniejszenie przepływu krwi przez naczynie, co doprowadza początkowo do obkurczenia, włóknienia, a następnie wchłonięcia.
Laserowe usuwanie żylaków
Usuwanie żylaków za pomogą światła lasera jest skuteczną i bezpieczną metodą leczenia niewydolnych naczyń żylnych. Metoda ta polega na zamknięciu chorego naczynia za pomocą wiązki lasera. Zabiegi laserowe umożliwiają bezbolesną eliminację chorych naczyń. Znieczulenie wykorzystywane przy takich zabiegach polega jedynie na miejscowym znieczuleniu chorej żyły. Po takim zabiegu pacjent jest w stanie od razu wrócić do domu.
Leczenie farmakologiczne
Najliczniejszą grupę leków stosowanych w leczeniu żylaków stanowią preparaty pochodzenia roślinnego, a do najczęściej wykorzystywanych substancji należą bioflawonoidy. Związki te są stosowane zarówno samodzielnie, jak i pomocniczo z innymi metodami leczenia. Szeroko przebadanym preparatem są zmikronizowane bioflawonoidy: diosmina i hesperydyna. W terapii żylaków znajdują także zastosowanie inne substancje pochodzenia naturalnego o charakterze bioflawonoidów, jak rutyna, trokserutyna i oksyrutyna. Powszechnie stosuje się także wyciągi z kasztanowca i izolowane z nich saponiny. Również inne saponiny – ruscyna i ruskozyd wykazują korzystny wpływ na żyły, poprawiając ich napięcie i zmniejszając przepuszczalność. Zastosowanie m.in. w leczeniu niewydolności naczyń żylnych ma także preparat Cyclo 3 Fort jest połączeniem trzech substancji czynnych: wyciągu z kłącza ruszczyka, hesperydyny metylochalkonu i kwasu askorbowego (witaminy C). Natomiast w leczeniu objawowym pierwotnej i wtórnej przewlekłej niewydolności żylnej stosuje się także Vessel Due F, który zawiera sulodeksyd.
Leczenie miejscowe – wspomagające
Wspomagająco w leczeniu żylaków stosuje się różne maści, kremy, żele, które najczęściej w aptekach dostępne są bez recepty. Maści oraz żele w swoim składzie powinny posiadać: heparynę, wyciąg z kasztanowca, escynę oraz trokserutynę.
Podsumowanie
Leczenie żylaków w zależności od stopnia ich zaawansowania wymaga różnych metod postępowania, jednak nie ma jednej, najbardziej skutecznej. Można rozróżnić radykalne (operacyjne), mniej radykalne (skleroterapia), terapię uciskową oraz farmakoterapię. Każda z nich ma określoną skuteczność, zalety i ograniczenia.
Bardzo ważny jest też odpowiedni tryb życia i przestrzeganie zaleceń postępowania, o którym była mowa w niniejszym artykule.
Farmaceuta jest tym specjalistą opieki zdrowotnej, który odgrywa ważną rolę w prewencji choroby oraz odpowiednim doradztwie w zakresie preparatów OTC, a także leków wydawanych z przepisu lekarza. Ważne jest, aby pacjent wiedział, co robić (a czego nie) przy występujących u niego żylakach oraz jak stosować się do zaleceń lekarza.
