Witamina D stała się bardzo popularna w ostatnich latach w wyniku licznych badań i obserwacji, zarówno potwierdzających jej działanie w wielu obszarach, jak i niepokojący odsetek osób z zaniżonymi jej wartościami w organizmie. Witamina D oddziałuje głównie na metabolizm kości. Optymalne stężenie witaminy D wpływa na układ kostny i mięśniowy oraz prawidłowe stężenie wapnia. Dlatego jest przedmiotem zainteresowania naukowców od wielu lat, wokół niej powstaje wiele faktów, ale też i mitów.
Obecnie szacuje się, że stężenie witaminy D poniżej 20 ng/ml występuje u 41% pacjentów miedzy 49. a 83. rokiem życia. Niedobór u osób starszych prowadzi do osteomalacji, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem złamań kości, a u dzieci do krzywicy.
W jakich produktach występuje witamina D?
Witamina D występuje w różnych produktach żywnościowych w niewielkiej ilości. Przede wszystkim obecna jest w produktach pochodzenia zwierzęcego, na przykład wątrobie i jajach, rzadko jednak jej podaż zaspokaja dobowe zapotrzebowanie (tab. 1).
Mity na temat witaminy D
Niskiemu stężeniu witaminy D przypisywany jest związek z najróżniejszymi stanami chorobowymi – od choroby Alzheimera przez cukrzycę, schizofrenię, stwardnienie rozsiane, nowotwory, choroby sercowo-naczyniowe, choroby nerek, krztusiec, aż po słabe wyniki w nauce u dzieci. Jednakże, badania randomizowane, które mogłyby potwierdzić związek przyczynowy i skuteczność suplementacji witaminy D, w zdecydowanej większości niestety tego nie wykazały. Jest to zatem jeden z mitów na jej temat.
Badanie VITAL nie potwierdziło również skuteczności witaminy D w pierwotnej prewencji nowotworów i chorób sercowo-naczyniowych u ponad 26 tysięcy badanych. Podobnie nie udało się wykazać skuteczności w prewencji cukrzycy typu 2. W badaniu Women’s Health Initiative Trial nie wykazano wpływu suplementacji witaminy D na umieralność.
Oczywiście powyższe argumenty nie wykluczają stosowania suplementacji przez osoby do tego przekonane, zwłaszcza że część towarzystw rekomenduje stosowanie jej w okresie jesienno – zimowym. Suplementacja, szczególnie przy niskich stężeniach witaminy D jest zresztą zalecana przez wielu ekspertów.
Witamina D a COVID-19- co wiemy?
Badania randomizowane dotyczące suplementacji witaminy D w COVID-19 są w toku. Faktem jest, że osoby z niskim poziomem witaminy D są bardziej narażone na COVID-19 i powikłania z tego tytułu. Nadal jednak nie wiemy, czy suplementacja witaminą D zmieni to ryzyko i w jakim stopniu (badania wciąż trwają).
Badania randomizowane w innych stanach chorobowych sugerują ostrożność. Trudno znaleźć inne zagadnienie medyczne, gdzie wyniki badań obserwacyjnych i randomizowanych są tak rozbieżne, niemniej stanowisko ekspertów pod przewodnictwem prof. Filipa Szymańskiego z roku 2015 sugeruje podawanie witaminy D doustnie (według aktualnych wytycznych 2000 j.m./d.), w okresie niedostatecznej syntezy skórnej, czyli w Polsce od października do kwietnia.
Jak dawkować witaminę D?
Witaminę D (około 1000 j.m./d.) należy podawać wszystkim osobom unikającym ekspozycji skórnych oraz osobom po 65. roku życia przez cały rok, ze względu na obniżoną syntezę skórną oraz udowodnione działanie przeciwzłamaniowe i przeciwupadkowe.
Rekomendowana dawka lecznicza wynosi 1000–10 000 j.m./d. (około 50 000 j.m. na tydzień) przez 1–3 miesiące, zależnie od wieku, masy ciała i stopnia niedoboru. W trakcie leczenia konieczne jest monitorowanie stężenia 25(OH)D w surowicy krwi. Dlatego zalecane jest skierowanie pacjenta do poradni wykonującej stosowne oznaczenia.
Dr n. med. Blanka Ulążka – magister farmacji
Na podstawie: F. M. Szymański Miejsce witaminy D w codziennej praktyce klinicznej — interdyscyplinarne stanowisko ekspertów Forum Medycyny Rodzinnej 2015, vol 9, no 6, 423–434 oraz F. Perry Wilson. Vitamin D for COVID? We’ve Been Burned Before. Medscape, Vademecum Servier 2020
