W poprzednich artykułach dotyczących stosowania leków w ciąży i w laktacji zwracaliśmy uwagę na to, jak ważna jest znajomość specjalistycznych źródeł informacji. Często charakterystyka produktu leczniczego nie zawiera szczegółowych danych dotyczących stosowania leków w ciąży i laktacji, co nie oznacza, że takich informacji nie ma. Znajdują się one w specjalistycznych bazach i książkach. W tym artykule przytaczamy najbardziej znane i uznane za referencyjne w wielu krajach źródła informacji o lekach.
Polecane źródła informacji o lekach przyjmowanych przez kobiety w ciąży i karmiące
Większość wiarygodnych i dobrze opracowanych źródeł jest niestety płatna. Źródła te są także dostępne poprzez biblioteki medyczne, które od wielu lat mogą poszczycić się bardzo dobrymi bazami medycznymi i farmaceutycznymi. Bazy te są dostępne za darmo online dla studentów oraz pracowników uniwersytetów medycznych. Istnieje także możliwość konsultacji baz na miejscu. Zachęcamy do odwiedzenia stron bibliotek medycznych i zapoznania się z dostępnymi na ich stronach zasobami.
MICROMEDEX
Bardzo dobrą bazą, zawierającą m.in. informacje o stosowaniu leków w ciąży i laktacji jest MICROMEDEX. Oferuje ona kompleksową informację o lekach, chorobach i toksykologii. Przeznaczona jest dla pracowników służby zdrowia i pacjentów. Dostępna jest w każdej bibliotece medycznej w Polsce.
REPROTOX®
Inną ciekawą bazą jest REPROTOX (https://reprotox.org/)
Baza ta zawiera podsumowania dotyczące wpływu leków, substancji chemicznych, biologicznych i czynników fizycznych na ciążę, laktację i rozwój. System REPROTOX® został opracowany jako pomocnicze źródło informacji dla klinicystów, naukowców i agencji rządowych. Zawiera zwięzłe, aktualne i wyczerpujące streszczenia literatury naukowej.
Jedyna baza danych, która obejmuje to, co jest związane z:
– męską i żeńską płodnością, ciążą, laktacją i rozwojem noworodków
– badaniami klinicznymi, na zwierzętach doświadczalnych i in vitro
– ponad 5 000 szkodliwymi czynnikami
Zwięzłe, aktualne, wyczerpujące streszczenia literatury naukowej.
TERIS
Kolejną wartą uwagi bazą jest TERIS (https://deohs.washington.edu/teris/) – The Teratogen Information System.
W unikalny sposób prezentujący zasoby teratologii klinicznej o charakterze non-profit, służący do oceny ryzyka związanego z lekami i innymi rodzajami narażenia w czasie ciąży.
OTIS
Bardzo dobra jest także baza prowadzona przez The Organization of Teratology Information Specialists (OTIS).
OTIS jest towarzystwem naukowym, składającym się z ekspertów, którzy dostarczają usługi MotherToBaby (http://www.mothertobaby.org), oraz badaczy, którzy wykonują MotherToBaby Pregnancy Studies. OTIS zostało założone w 1987 roku łącząc światowej sławy ekspertów w dziedzinie badań nad wadami wrodzonymi z opinią publiczną.
Cele jakie stawia sobie OTIS to:
– zapewnienie pacjentom i pracownikom służby zdrowia poradnictwa na temat narażenia związanego z ciążą i karmieniem piersią, po to aby mogli oni dokonywać świadomych wyborów dotyczących leczenia,
– zmniejszenie ryzyka i liczby możliwych do uniknięcia wad wrodzonych poprzez edukację społeczeństwa i pracowników służby zdrowia na temat konkretnych czynników budzących obawy,
– zapewnienie pacjentom dokładnych informacji na temat rzeczywistego ryzyka związanego z narażeniem na toksyczne leki i substancje, a tym samym zapobieganie niepotrzebnemu przerywaniu ciąży,
– ułatwienie komunikacji i współpracy pomiędzy powiązanymi usługami,
– wspólne dążenie do wspierania badań i zasobów w dziedzinie teratologii.
LACTMED
Bezpłatna baza danych LactMed®. Zawiera informacje na temat leków i innych substancji chemicznych, na które mogą być narażone matki karmiące piersią. Zawiera informacje na temat poziomów tych substancji w mleku matki i krwi niemowląt oraz możliwych działań niepożądanych u niemowląt karmionych piersią. W wielu przypadkach podano sugerowane alternatywy terapeutyczne dla tych leków. Wszystkie dane pochodzą z literatury naukowej i mają pełne odniesienie. Grono uznanych naukowców – recenzentów dokonuje przeglądu danych w celu zapewnienia ich aktualności i wiarygodności naukowej.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501922/
Książka Drugs in Pregnancy and Lactation
Ostatnia polecana pozycja to książka Drugs in Pregnancy and Lactation: A Reference Guide to Fetal and Neonatal Risk– wydanie luty 2021r.
Gruntownie zaktualizowane, 12-te wydanie bardzo popularnego przewodnika dotyczącego stosowania leków w ciąży i laktacji. Dostarcza praktycznych, wiarygodnych informacji na temat ponad 1000 leków, które mogą być przyjmowane przez kobiety w ciąży i karmiące. Książka zawiera także, przy każdym wpisie dotyczącym leku, zalecenia, które wskazują poziom ryzyka dla płodu i niemowlęcia karmionego piersią. Zalecenia te pomagają interpretować dane dotyczące ciąży zarówno u ludzi, jak i zwierząt. Jest to szczególnie przydatne do oceny potencjalnego ryzyka, gdy dane dotyczące ludzi są ograniczone lub niedostępne.
W książce uwzględniono również oceny czynników ryzyka FDA dla każdego leku. Leki są wymienione w porządku alfabetycznym i indeksowane według nazw generycznych oraz amerykańskich i zagranicznych nazw handlowych.
Jako farmaceuci od lat związani z informacją o lekach i terapiach, korzystamy na co dzień z ww. źródeł. Uważamy, że warto jest znać chociaż niektóre z ww. zasobów. Bowiem bez dostępu do specjalistycznych źródeł informacji nie możemy w pełni realizować opieki farmaceutycznej oraz doradzać pacjentkom. Znajomość specjalistycznej literatury jest także bardzo ważna w kontakcie z lekarzami.
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
mgr farm. Paweł Kozaczuk
