Kiedy rozważamy stosowanie leków u dzieci powinniśmy pamiętać, że dziecko nie jest miniaturką dorosłego człowieka i że istnieją odrębności farmakoterapii u dzieci w stosunku do osób dorosłych.
Zasady stosowania leków w pediatrii
Zasady stosowania leków nabierają szczególnego znaczenia w pediatrii, ponieważ zmiany zachodzące w rozwijającym się organizmie, a przede wszystkim zmiany w farmakokinetyce leków, mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych.
Specyfika medycyny wieku rozwojowego, odróżniająca dzieci od dorosłych wyraża się:
- odrębnością procesów metabolicznych,
- dużymi różnicami w metabolizmie leków związanymi z fazą rozwoju,
- odmiennym sposobem reagowania ustroju na rodzaj lub dawkę podawanego leku na poszczególnych etapach ontogenezy,
- ciągłymi zmianami warunków działania leku, wynikających ze specyficznych cech rozwijającego się organizmu, m.in. biotransformacja leku, zdolność wiązania z białkami oraz droga i szybkość wydalania z organizmu.
Odrębności organizmu dziecka w stosunku do dorosłego:
- anatomiczne: wielkość narządów, występowanie wad wrodzonych,
- fizjologiczne: wydolność metaboliczna układów enzymatycznych, inna gospodarka H2O, różne reakcje na leki,
- psychologiczne,
- zmniejszone wydalanie leków przez nerki,
- większa przepuszczalność bariery krew-mózg.
U dzieci występują też różnice w dystrybucji leków w organizmie w stosunku do osób dorosłych. Są to:
- mniejsza zdolność wiązania z białkami surowicy
- mniejsza ilość albumin
- różnica w przepuszczalności błon biologicznych
- większa kumulacja leków w centralnym układzie nerwowym ( większa przepuszczalność bariery krew-mózg).
Ogólne zasady stosowania leków u dzieci możemy streścić następująco:
- Nie wolno podawać dziecku dawki leku przewidzianej dla osoby dorosłej
- Nie należy zakładać, że dawka dla dziecka jest „proporcjonalnie” mniejsza od dawki dla dorosłego
- W składzie leku dla dziecka nie powinien znajdować się alkohol
- Niemowlętom i małym dzieciom nie należy podawać żadnych leków bez konsultacji z lekarzem
- Pamiętać należy, że małe dzieci mają trudności w połykaniu tabletek i nie chcą przyjmować leków o nieprzyjemnym smaku
- Nie należy okłamywać dziecka ze „lek jest smaczny”, a „zastrzyk nie boli”.
Stosowanie leków u dzieci: dawkowanie
Przy ustalaniu dawki leku dla dziecka należy brać pod uwagę:
– wiek dziecka
– masę ciała
– powierzchnię ciała – w niektórych przypadkach.
Dawkowanie leków u dzieci:
– dzieci starsze-dawka ustalana wg wieku
– dzieci młodsze- dawka obliczana wg masy ciała.
Obliczając dawki według masy ciała należy zwrócić uwagę, aby nie przekroczyć przeciętnej wielkości dawki dorosłego, zwłaszcza u dzieci starszych z otyłością.
Należy przestrzegać ograniczeń wiekowych do podawania leków, ponieważ w populacjach małych pacjentów, bezpieczeństwo stosowania wielu leków nie zostało potwierdzone.
Zdarzają się przypadki, że leki u dzieci podaje się poza wskazaniem (off label use). Odbywa się to jednak zawsze pod nadzorem lekarza prowadzącego, najczęściej w przypadkach kiedy dany lek musi być podany, a nie dysponujemy jego postacią pediatryczną ( jedynie dla osoby dorosłej). Jednakże stosowanie leków u dzieci i dorosłych poza wskazaniem to temat na odrębny artykuł.
Najczęściej stosowaną drogą podania leków u dzieci w lecznictwie ambulatoryjnym jest droga doustna. Charakteryzuje się ona m.in. wolniejszym wchłanianiem, ale jest stosunkowo chętnie używana przez rodziców.
Postacie leków jakie są stosowane u dzieci to zawiesiny, syropy i tabletki niepowlekane. Ważne znaczenie ma smak leku i to, czy możemy w razie potrzeby go zamaskować podając lek wymieszany np. z musem jabłkowym lub kaszką.
Dziecko może mieć trudności w połykaniu drażetek i kapsułek (nie można ich rozkruszać ani wysypywać zawartości, gdyż otoczki służą do osłony substancji czynnej przed inaktywującym działaniem soku żołądkowego), ale zawsze możemy zapytać lekarza lub farmaceuty co w takim przypadku zrobić.
Pamiętajmy, że możliwe jest rozkruszanie tabletek niepowlekanych, ponieważ nie powoduje to inaktywacji leku.
Oprócz drogi doustnej u dzieci stosuje się także inne drogi podania leku tj. doodbytnicza, domięśniowa, dożylna, wziewna itp.
Te drogi podania leków u dzieci zostaną omówione w odrębnym artykule, który będzie poświęcony w całości różnym aspektom podawania leków w różnych grupach wiekowych u dzieci.
