Wpływ słońca na organizm człowieka to seria artykułów poświęconych tematowi promieniowania słonecznego i jego działania na nasze zdrowie. W sprawie wystawiania się na słońce uczeni zajmują skrajne stanowiska.
Z jednej strony – ostrzegają, że promieniowanie UV uszkadza komórki skóry, co może prowadzić do rozwoju raka skóry oraz jest odpowiedzialne za fotostarzenie się skóry. Z drugiej strony – przypominają, że unikanie słońca prowadzi do niedoboru witaminy D3, który zaburza w organizmie pracę niemal wszystkich układów.
Czyżby słońce, jak księżyc miało swoją jasną i ciemną stronę? Przyjrzyjmy się temu.
Zła reputacja promieniowania słonecznego i wpływ słońca na zdrowie
Opalanie nie cieszy się dobrą reputacją wśród dermatologów i kosmetyczek. Większość twierdzi, że każda ekspozycja na słońce jest ryzykowna. Poparzenia słoneczne, przebarwienia, przyspieszenie procesów starzenia się skóry i w końcu zagrożenie zachorowaniem na nowotwory. Jednak korzyści płynących ze słonecznych kąpieli i przebywania w dziennym świetle jest mnóstwo.
Nie warto całkowicie izolować się od słońca. Zwłaszcza, że według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2006 r. choroby spowodowane promieniowaniem ultrafioletowym i nadmierną ekspozycją słoneczną stanowiły jedynie 0,1 proc. globalnego „obciążenia” chorobami na świecie.
Okazuje się, że rocznie znacznie więcej osób na świecie cierpi z powodu zbyt niskiego poziomu promieniowania UV. W Szwecji za 3 proc. zgonów odpowiada niewystarczająca ekspozycja na słońce. Dlatego nie można nie doceniać wpływu słońca na nasze zdrowie.
Brak słońca szkodzi bardziej niż nadmiar
Ciekawe jest to, że przyczyną niedostatecznej ekspozycji na słońce nie jest tylko położenie geograficzne i naturalne niedobory światła dziennego, ale przede wszystkim w naszym stylu życia.
Przebywanie cały dzień w zamkniętych pomieszczeniach nie służy gatunkowi ludzkiemu, ponieważ wyewoluował on w pełnym słońcu Afryki. Nasze ciała nadal są wyposażone w pradawne mechanizmy, które przynosiły naszym przodkom korzyści z przebywania na słońcu.
Promienie słoneczne wpływają na procesy chemiczne w mózgu i przyczyniają się do zwiększania produkcji serotoniny mającej wpływ na nasz nastrój.
Wpływ słońca na samopoczucie
Z badań wynika, że ludzie mają naturalnie wyższy poziom serotoniny w mózgu w słoneczne dni. Co ciekawe – nie ma wtedy znaczenia, czy jest zimno, czy gorąco. Wyższy poziom serotoniny to lepszy nastrój, poczucie satysfakcji i spokoju. Niższy poziom związany jest zaś z depresją i lękami. Istnieją również dowody na to, że światło UV pobudza melanocyty (komórki skóry, które produkują ciemny pigment w skórze) do uwolnienia endorfin – hormonów szczęścia.
Wielu ludzi cierpi na sezonowe zaburzenie afektywne (SAD). Brak światła słonecznego w zimie szkodzi samopoczuciu i zdrowiu. Udowodniono, że ekspozycja na światło słoneczne może złagodzić objawy SAD.
Słońce a rytm dobowy organizmu
Zegar biologiczny stał się gorącym tematem w dobie smartfonów. Ekspozycja na światło o długości fali niebieskiej, szczególnie w nocy, może utrudniać sen, a to z kolei prowadzić do gorszego stanu zdrowia. Natomiast światło słoneczne, o szerokim spektrum, reguluje rytm dobowy człowieka. Wpływ słońca na mechanizmy odpowiedzialne za nasz zegar biologiczny jest ogromny.
Osoby, które pracują w nocy, w pomieszczeniach bez światła dziennego produkują mniej melatoniny, hormonu zależnego od światła. Melatonina odpowiada za regulację cyklu snu i czuwania – jest wewnętrznym zegarem, który wyznacza organizmowi pory zasypiania i budzenia się. Niski poziom melatoniny może prowadzić nie tylko do zaburzeń snu, ale też obniżenia poziomów ważnych substancji chemicznych, których organizm używa do naprawy DNA.
Promieniowanie słoneczne a nowotwory i choroby skóry
Ekspozycja na słońce może zwiększyć ryzyko zachorowania na nowotwory skóry, w tym czerniaka. Dlatego tak ważne jest rozsądne opalanie i korzystanie z filtrów ochronnych.
Promieniowanie słoneczne może jednak również zmniejszyć ryzyko kilku innych nowotworów. Należą do nich rak okrężnicy, chłoniak Hodgkina, rak jajnika, rak trzustki i rak prostaty. Promieniowanie ultrafioletowe stosuje się też w leczeniu kilku schorzeń skóry, w tym łuszczycy i bielactwa nabytego.
Wpływ słońca a poziom witaminy D3
Najważniejszym dla zdrowia efektem przebywania na słońcu jest produkcja witaminy D3. To dzięki niej mamy mocne kości, lepszą odporność, a krew sprawniej krąży w naszych żyłach.
Prawidłowy poziom witaminy D3 zmniejsza też ryzyko wielu nowotworów (w tym raka jelita grubego) oraz łagodzi przewlekłe stany zapalne. Według WHO, uzyskanie od 5 do 15 minut światła słonecznego na ramionach, dłoniach i twarzy 2-3 razy w tygodniu wystarcza, aby cieszyć się korzyściami płynącymi ze słońca. Należy pamiętać, że słońce musi przenikać przez skórę.
Ciesz się słońcem i żyj dłużej
Dla większości z nas idealny poranek jest wtedy, gdy za oknem intensywnie świeci słońce. Mamy wtedy więcej energii, nie mamy problemu z wyjściem z domu. I chociaż piękna, słoneczna pogoda nie ułatwia wykonywania codziennych obowiązków, ale zdecydowanie poprawia nastrój.
Warto zastanowić się nad rolą słońca w życiu człowieka. I choć promienie słoneczne niosą ze sobą liczne korzyści, nie oznacza to, że powinniśmy wyrzucić krem z filtrem i wybrać się na 5-godzinną sesję opalania nad morzem śródziemnym. Należy pamiętać, że częste przebywanie na słońcu wydłuża życie, jeżeli korzystamy z niego rozważnie.
