W dniu 7 listopada 2024 r. weszła w życie nowelizacja rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje. Nowelizacja wprowadziła zapis dotyczący przepisywania na recepcie niektórych leków z ww. grup jedynie po osobistym zbadaniu pacjenta przez lekarza.
Wstęp
Restrykcje w przepisywaniu fentanylu, morfiny i oksykodonu oraz marihuany medycznej zostały wprowadzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2024 r. zmieniając rozporządzenie w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 (zał. nr 1) . Zapis dotyczący tego, że pacjent może otrzymać ww. leki jedynie po osobistym zbadaniu przez lekarza sprawił, że liczba recept na ww., środki zaczęła się zmniejszać. Jak podaje Rynek Zdrowia, pod koniec roku 2024 największy spadek liczby recept, bo aż o 57%, zanotowano w przypadku marihuany medycznej. Natomiast w przypadku opioidów spadek ten wyniósł 15%.
Restrykcje w wypisywaniu tych leków były odpowiedzią Ministerstwa Zdrowia na wystawianie recept przez tzw. „receptomaty”, czyli strony internetowe, na których pacjent miał tylko wypełnić odpowiednią ankietę, a wówczas lekarz mógł na tej podstawie wystawić receptę na opioidy i marihuanę medyczną.
Nie wiadomo jednak jak będzie wyglądała preskrypcja opioidów i marihuany medycznej w roku 2025. Czy nadal te wartości będą spadały? Czy znajdzie się „obejście” tych przepisów i preskrypcje wzrosną? Warto też zadać sobie pytanie, co stanie się z grupami leków nieobjętych restrykcjami (np. benzodiazepiny) lub tymi środkami przeciwbólowymi, których nie ma w wykazie N i P, ale są masowo przepisywane (np. tramadol).
Leki uzależniające nie objęte ograniczeniami ww. nowelizacji – benzodiazepiny i tramadol
Naczelna Izba Lekarska, Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej, Polskie Towarzystwo Telemedycyny już kilka miesięcy temu zwracali uwagę na to, że proponowane w projekcie rozporządzenia ministra zdrowia ograniczanie preskrypcji 4 substancji (3 opioidów oraz produktów marihuany leczniczej) nie rozwiążą problemu. Wprowadzone zmiany pozwolą tylko na bieżące ograniczenie zjawiska przepisywania w „receptomatach” niektórych opioidów. Samorząd lekarski postulował także, aby w załączniku do rozporządzenia dopisać wszystkie leki z grupy benzodiazepin, ze względu na ich silny potencjał uzależniający. Nie zostało to jednak w rozporządzeniu uwzględnione. Natomiast z danych publikowanych przez Rynek Zdrowia (przygotowanych przez Centrum e-Zdrowia) wynika, że w 2024 r. na benzodiazepiny wystawiono 7,4 mln preskrypcji (versus 7,6 mln w 2023 r.).
Benzodiazepiny
Benzodiazepiny należą do grupy leków psychotropowych i wykazują działanie: nasenne, uspokajające, przeciwdrgawkowe, przeciwlękowe, miorelaksacyjne (redukujące napięcie mięśni). Ich stosowanie wiąże się z ryzykiem rozwoju uzależnienia. Na rozwój uzależnienia może wpływać tolerancja, która polega na konieczności stopniowego zwiększania dawki substancji w celu osiągnięcia tego samego efektu terapeutycznego. Dlatego benzodiazepiny powinny być stosowane wg ustalonego dawkowania i pod stałą kontrolę lekarza.
W toku konsultacji publicznych dotyczących ww. rozporządzenia, niektóre środowiska medyczne apelowały także o uwzględnienie w ograniczeniach preskrypcji tramadolu. Jednakże mimo podjętych prac przez MZ, ograniczenia w przepisywaniu tramadolu nie ujrzały światła dziennego. Z danych prezentowanych przez Rynek Zdrowia (przygotowanych przez Centrum e-Zdrowia) wynika natomiast, że w 2024 r. wystawiono 7,77 mln preskrypcji na tramadol ( versus 7,7 mln w 2023 r.).
Tramadol
Tramadol to lek stosowany w leczeniu bólu o nasileniu umiarkowanym do dużego. Wiadomo, że przy stosowaniu tramadolu może rozwinąć się tolerancja, uzależnienie psychiczne i (lub) fizyczne, nawet przy przyjmowaniu dawek terapeutycznych, zwłaszcza po długotrwałym stosowaniu. U pacjentów z tendencją do nadużywania leków lub występowania uzależnień od leków, leczenie tramadolem powinno być krótkotrwałe i pod ścisłym nadzorem lekarza.
W statystykach z Centrum e-Zdrowia widać, że zarówno spożycie tramadolu, jak i benzodiazepin w Polsce jest bardzo wysokie – 7,4 mln preskrypcji w przypadku benzodiazepin i 7,77 mln preskrypcji w przypadku tramadolu (dane za 2024 r.) to liczby, które robią wrażenie. Może warto pochylić się nad tymi danymi i zobaczyć co można zrobić w celu zmniejszenia preskrypcji oraz jak uświadamiać zagrożenia związane z nadużywaniem ww leków.
W następnych artykułach pochylimy się nad zagadnieniami związanymi z uzależnieniem od ww. substancji oraz bezpiecznym i racjonalnym ich stosowaniu.
Opracowanie
mgr farm Ewa Zygadło-Kozaczuk
źródło: Ministerstwo Zdrowia
Zobacz więcej artykułów: Strefa Farmaceuty
