Pandemia COVID-19 pokazała, że farmaceuci są jedną z kluczowych grup zawodowych zaangażowanych w walkę z koronawirusem – czytamy w opublikowanym niedawno komunikacie PGEU. A jak sami zainteresowani widzą sytuację na rynku farmaceutycznym? Co mówią i piszą na temat swojej pracy i kondycji finansowej aptek? Sprawdź, jaka jest obecna sytuacja na rynku aptecznym.
1. Komunikat prasowy PGEU (The Pharmaceutical Group of the European Union)
W komunikacie prasowym PGEU możemy przeczytać, że od początku pandemii farmaceuci ze wszystkich krajów UE pracują z niestrudzonym zaangażowaniem i determinacją, aby zagwarantować pacjentom stały dostęp do leków i środków ochrony osobistej.
W wielu przypadkach farmaceuci byli dostępni 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu, również podczas „lockdown” i organizowali dostawę leków oraz wyrobów medycznych do domu osobom najbardziej narażonym na zakażenie. Przez cały czas trwania pandemii pracowali na pierwszej linii, zapewniając środki ochrony osobistej i porady związane z ich stosowaniem, a także zapewniając dostęp do leków.
Zgodnie z zaleceniami Regionalnego Biura Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy (WHO Europe) i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wiele krajów europejskich wprowadziło ostatnio zmiany w ustawodawstwie w celu zwiększenia roli farmaceutów i zmniejszenia presji na resztę systemu opieki zdrowotnej. Niektóre kraje zapewniły także dodatkowe fundusze na wzmocnienie pozycji farmaceutów w ich kluczowej pracy na pierwszej linii frontu przeciwko COVID-19. W kilku krajach farmaceuci otrzymali możliwość odnawiania recept na leki stosowane w chorobach przewlekłych oraz możliwość dystrybucji niektórych leków szpitalnych w aptekach ogólnodostępnych. W niektórych krajach farmaceuci uruchomili także pomoc ofiarom przemocy domowej w zgłaszaniu nadużyć podczas „lockdown”.
Przewodniczący PGEU Duarte Santos oświadczył: ,, Farmaceuci są gotowi do dalszego wspierania europejskich obywateli i systemów opieki zdrowotnej w miarę rozwoju pandemii COVID-19 i stopniowego znoszenia środków zapobiegawczych. W związku z tym stanowczo zalecamy, aby organy służby zdrowia skorzystały z dostępnej sieci aptek w całej Europie, aby pomóc w przeprowadzeniu wiarygodnych testów w punktach opieki zdrowotnej dla COVID-19, gdy tylko staną się one dostępne oraz aby wykorzystały umiejętności farmaceutów do pomocy w opracowaniu skutecznych i efektywnych strategii szczepień. Jednocześnie wzywamy rządy do zapewnienia odpowiedniego wsparcia farmaceutom za ich istotny wkład w systemy opieki zdrowotnej i wsparcie dla ludności.” Piękne to słowa i cieszymy się jako farmaceuci, że nasza rola została doceniona. Przyjrzyjmy się teraz jak sytuacja wygląda od strony bardziej „prozaicznej”, czyli co działo się w aptekach w miesiącach marzec – maj oraz obecnie.
2. Sytuacja na rynku aptecznym od marca do maja 2020
W związku z anonsowaną pandemią COVID-19 marzec przyniósł zdecydowany wzrost liczby pacjentów i obrotów aptek. Sprzedaż w aptekach kształtowała się na poziomie 4126.7mln PLN. Wartość sprzedaży wobec analogicznego okresu 2019 r. wzrosła o 1023.3mln PLN, co stanowi wzrost o 33%. Obrót statystycznej apteki w marcu wyniósł 301.0 tys. PLN i był to wzrost o 39.7% względem analogicznego okresu 2019 roku. Tak gwałtowny wzrost liczby pacjentów i obrotów aptek był spowodowany stopniowym wprowadzaniem szybkiego „lockdown”.
W Polsce pierwszy przypadek koronawirusa został zidentyfikowany 4 marca;
- 10 marca, 6 dni po, odwołano wszystkie imprezy masowe;
- 12 marca, 8 dni po, zamknięto szkoły i uczelnie;
- 15 marca 11 dni po, wprowadzono kordon sanitarny na granicach;
- 25 marca, 21 dni po, wprowadzono ograniczenia w kontaktach pomiędzy ludźmi.
Mimo wprowadzonych ww. ograniczeń, apteki na początku pandemii funkcjonowały normalnie, nie mając nawet dodatkowych zabezpieczeń w postaci szyb, a nawet borykając się z brakami środków ochrony osobistej związanymi z lawinowym wzrostem zapotrzebowania na takie środki w całej Europie. Po pierwszym zaskoczeniu i fali niepewności co robić dalej, część aptek zaczęła obsługiwać pacjentów przez okienka wykorzystywane podczas dyżurów nocnych, a w części aptek zaczęto mocować szyby przy ekspedycji. Farmaceuci pracowali w przyłbicach i maseczkach oraz rękawiczkach jednorazowych. Pacjenci mogli przebywać w aptekach jedynie pojedynczo lub w odległości 1,5 – 2 m jeden od drugiego. Część aptek z powodu zmniejszenia obsady personelu (przy zamkniętych przedszkolach i żłobkach trzeba było zapewnić dzieciom opiekę w domu) musiała ograniczyć godziny czynności aptek.
W związku z rozwijającą się pandemią i utrzymującym się „lockdown” oraz problemami opisanymi powyżej, od kwietnia zaczęły się spadki obrotów aptek. Rynek apteczny w kwietniu 2020 roku zanotował sprzedaż na poziomie 2785.4mln PLN. Wartość sprzedaży wobec analogicznego okresu 2019 spadła o 209.6mln PLN (-7.0%). Wobec poprzedniego miesiąca sprzedaż zmniejszyła się o 1 341.3mln PLN (-32.5%). Obrót statystycznej apteki w kwietniu 2020 wyniósł 204.0 tys. PLN i był to spadek o 2.4% względem analogicznego okresu 2019 roku.
W porównaniu do marca 2020 roku sprzedaż spadła dla wszystkich segmentów. I tak: sprzedaż leków refundowanych spadła o 387.4mln PLN (-29.2%), sprzedaż leków pełnopłatnych o 257.5.8mln PLN (-30.4%), natomiast sprzedaż odręczna zmniejszyła się o 698.4mln PLN (-36.3%).
Jeżeli chodzi o maj br. to rynek apteczny zanotował sprzedaż na poziomie 2452.5 mln PLN. Wartość sprzedaży wobec analogicznego okresu 2019 roku spadła o 517.1 mln PLN (-17.4%). Wobec poprzedniego miesiąca sprzedaż zmniejszyła się o 332.9 mln PLN (-12%) a obrót statystycznej apteki w maju 2020 wyniósł 180 tys. PLN i był to spadek o 13.5% względem analogicznego okresu 2019 roku. W porównaniu do poprzedniego miesiąca wartość sprzedaży leków refundowanych spadła o 75.4 mln PLN (-8%), sprzedaż produktów pełnopłatnych spadła o 29.2 mln PLN (-4.9%), a sprzedaż produktów w sprzedaży odręcznej spadła o 225.5 mln PLN (-18.4%).
Biorąc pod uwagę tendencje sprzedaży, prognoza na koniec 2020 r. całego rynku aptecznego wyniesie 37.3 mld PLN, co stanowi wzrost o 0.3% w stosunku do roku 2019. Natomiast szacowana wartość refundacji w roku 2020 wyniesie 9.5 mld PLN, co stanowi spadek o 0.5% w stosunku do 2019 roku.
Jak więc widać, pandemia koronawirusa oraz „lockdown” przyczyniły się znacząco do spadków sprzedaży w aptekach w okresie kwiecień – maj. Wiele aptek stanęło przed dylematem: co dalej? Miesiąc czerwiec był na szczęście już nieco lepszy.
3. Obecna sytuacja w aptekach
Dane dotyczące połowy lipca wskazują, że sprzedaż na rynku aptecznym w końcu zaczyna wzrastać. Jest to wzrost 12% w stosunku do pierwszych 15 dni czerwca. Mimo tego, w porównaniu z analogicznym okresem 2019 roku (pierwszych 15 dni lipca), sprzedaż jest niższa niż rok temu o 6,7%.
Nawet jeżeli sytuacja epidemiczna w Polsce powoli się stabilizuje, to nadal obowiązują zwiększone środki ostrożności w obsłudze pacjentów. Zaczynają się także pojawiać różne pytania. Jak utrzymać rentowność apteki? Co zrobić jeśli personel apteki zostanie zarażony COVID-19? Jakie są procedury sanitarne i jak bezpiecznie wznowić pracę? Czy szybka ścieżka diagnostyczna dla farmaceutów pracujących w aptekach jest możliwa? Wiele kwestii nadal pozostaje nieuregulowanych, a jak wynika z danych zachorowań w Polsce i na świecie, pandemia COVID-19 jeszcze się nie kończy.
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o tym, , że w celu łagodzenia skutków epidemii COVID-19, rząd nadał farmaceutom uprawnienia dotyczące możliwości wystawiania recept. Dotychczas farmaceuci mogli wystawiać jedynie receptę farmaceutyczną w sytuacji nagłego zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta. Uprawnienia te zostały rozszerzone. Dodano także nowe możliwości wystawiania recept pro autore (dla siebie) i pro familiae (dla członków swojej rodziny). Od połowy maja udostępniono farmaceutom stronę internetową: https://gabinet.gov.pl/zaloguj/uzytkownik, która służy do wystawiania recept pro autore i pro familiae. Do aplikacji można zalogować się wykorzystując swój Profil Zaufany. Pozwala ona farmaceucie w pełni wykorzystać funkcjonalności e-recepty.
Wszyscy uczymy się na bieżąco funkcjonować w nowych warunkach. Wiele pytań na tym etapie pozostaje bez odpowiedzi, ponieważ nie wiemy jak będą wyglądały kolejne miesiące. Czy przyjdzie nam się zmagać w aptekach znowu z narastaniem epidemii COVID-19, a co się z tym wiąże z dalszymi wahaniami sprzedaży leków i wyrobów medycznych? Bez wątpienia czeka nas dużo niepewności i dalszej walki o zapewnienie pacjentom leków i środków ochrony osobistej, a także utrzymanie płynności finansowej aptek.
Źródła:
- https://www.pgeu.eu/publications/press-release-community-pharmacists-supporting-patients-and-healthcare-systems-during-covid-19/
- https://www.pexps.pl/dla-mediow.html
- https://farmacja.pl/recepta-farmaceutyczna-pro-auctore-pro-familiae-podsumowanie/
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
