Leczenie przeciwzakrzepowe – rola farmaceuty: w ciągu ostatnich 40 lat nastąpiły poważne zmiany w zakresie leczenia przeciwzakrzepowego. Opracowano nowe strategie stosowania starszych leków przeciwzakrzepowych i wprowadzono nowe leki.
Nowoczesna terapia przeciwzakrzepowa jest skomplikowana
Na przestrzeni lat zmieniła się rola farmaceuty w prowadzeniu terapii przeciwzakrzepowej, a klinicyści zaczęli bardziej zwracać uwagę na bezpieczne stosowanie antykoagulantów. Postęp w tym zakresie nastąpił zarówno w leczeniu ambulatoryjnym jak i szpitalnym, a chorych poddanych leczeniu przeciwzakrzepowemu jest coraz więcej.
Postępy w dziedzinie antykoagulacji znacznie zwiększyły także złożoność terapii. Naukowcy zidentyfikowali zespół hiperkoagulacyjny i jego rolę w wywoływaniu zakrzepicy. Udoskonalono optymalne wykorzystanie leków przeciwpłytkowych w chorobach tętniczych. Społeczeństwo stało się bardziej świadome objawów udaru, w związku z czym większy nacisk położono na terminowe stosowanie terapii trombolitycznej w przypadku ostrego udaru niedokrwiennego.
Dzięki nowszym, dłużej działającym antykoagulantom podawanym podskórnie, zmieniono sposób leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej na ambulatoryjną, a niektórzy pacjenci mają możliwość samodzielnego monitorowania przyjmowania warfaryny.
W miarę wprowadzania nowych klas leków przeciwzakrzepowych coraz bardziej istotna stała się także wiedza na temat prokoagulacyjnych środków odwracających i ich stosowania.
W związku z dynamicznym rozwojem strategii leczenia przeciwkrzepliwego, farmaceuci także zostali włączeni w sytuacje, w których muszą wprowadzać nowe strategie dla starszych leków przeciwzakrzepowych i zapoznawać się z nowymi lekami przeciwzakrzepowymi. Ze względu na to, że coraz więcej wiadomo o potencjalnie istotnych zagrożeniach związanych z terapią antykoagulantami, monitorowanie bezpieczeństwa pacjentów leczonych tymi lekami staje się coraz bardziej istotne. Dlatego też, bardziej niż kiedykolwiek, farmaceuci odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu terapią przeciwzakrzepową i ocenie jej wyników.
Terapia przeciwzakrzepowa jest prowadzona w wielu wskazaniach, a antykoagulanty mają różne przeciwwskazania do stosowania.
Poniżej przedstawiamy w skrócie najważniejsze wskazania do wdrożenia terapii przeciwzakrzepowej oraz najważniejsze grupy leków. Bardziej szczegółowo tematy te zostaną zaprezentowane w drugiej części artykułu, który zostanie opublikowany 18-go maja.
Najczęstsze wskazania do stosowania leków hamujących krzepnięcie krwi to:
- leczenie i profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i zatorowości płucnej
- zaburzenia rytmu serca (migotanie przedsionków)
- stan po operacjach wszczepienia sztucznych zastawek serca
- obecność przyściennych skrzeplin w jednej z jam serca
- stan po wszczepieniu niektórych protez naczyniowych
- niektóre postaci nadmiernej krzepliwości krwi tzw.trombofilii
- zakrzepica tętnic (najczęściej kończyn dolnych).
Leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty): rodzaje
Leki przeciwkrzepliwe można podzielić na doustne antykoagulanty oraz te, podawane podskórnie i dożylnie.
Wyróżnia się 4 główne grupy leków hamujących krzepnięcie krwi:
- antagoniści witaminy K (tj. acenokumarol, warfaryna),
- leki pośrednio hamujące aktywność trombiny (tj. heparyna niefrakcjonowana, heparyny drobnocząsteczkowe),
- leki bezpośrednio hamujące aktywność trombiny (tj. dabigatran, biwalirudyna),
- leki bezpośrednio hamujące aktywność czynnika krzepnięcia Xa (rywaroksaban, apiksaban).
Terapia antykoagulacyjna – rola farmaceuty
W momencie gdy farmaceuci decydują się na wdrożenie w aptece ogólnodostępnej lub szpitalnej usługi antykoagulacyjnej dla pacjentów, biorą na siebie dużą odpowiedzialność za bezpieczeństwo i skuteczność stosowania leków przeciwkrzepliwych. Przy takim rozwiązaniu rola lekarza sprowadza się do określenia leku jaki pacjent będzie przyjmował oraz pożądanego zakresu wartości międzynarodowego znormalizowanego współczynnika (INR). Do farmaceuty należy natomiast ustalenie odpowiedniej dawki początkowej, a następnie sprawdzanie informacji klinicznych w celu ustalenia, czy konieczne jest wprowadzenie zmian. Umożliwienie farmaceutom zarządzania usługą, daje większą pewność chorym, że dawka ich leku przeciwkrzepliwego będzie bezpieczna, a tym samym zmniejszone zostanie prawdopodobieństwo wystąpienia działa niepożądanych.
W ostatnich latach publikuje się coraz więcej badań nt. zasadności i potrzeby wprowadzenia usługi atykoagulacyjnej do aptek. Jest to spowodowane, z jednej strony, coraz bardziej skomplikowanym nadzorem nad terapia przeciwkrzepliwą, a z drugiej kosztami tej terapii jeżeli jest prowadzona nieprawidłowo (hospitalizacje i powikłania stanowią poważny problem w leczeniu antykoagulacyjnym).
Na poparcie tej tezy można przytoczyć jedno z badań opublikowanych w The Pharmaceutical Journal (The Pharmaceutical Journal 15 Feb 2018 by Kathy Oxtoby) dotyczące monitorowania stosowania warfaryny w aptece ogólnodostępnej. Badaniem objęto 2.000 pacjentów i stwierdzono, że farmaceuci zapewniają ,,lepsze wyniki kliniczne i pozytywne doświadczenia pacjentów”.
Poważne powikłania krwotoczne i zakrzepowo-zatorowe są często związane z terapią antykoagulacyjną, dlatego też usługi antykoagulacyjne zarządzane przez farmaceutów mogą pomóc w rozwiązaniu tych problemów, poprawiając jednocześnie skuteczność kliniczną i efektywność kosztową.
mgr farm. Ewa Zygadło-Kozaczuk
Centrum Informacji o Leku
Piśmiennictwo u autora
Tagi: leczenie przeciwzakrzepowe – rola farmaceuty
