W 2021 roku, w trakcie pandemii COVID-19, kiedy zauważono znaczny spadek aktywności fizycznej Polaków w każdym wieku, Ministerstwo Edukacji i Nauki zleciło akademiom wychowania fizycznego realizację programu dążącego do poprawy kondycji fizycznej dzieci i młodzieży. Najnowszy raport AWF z 2023 roku dotyczący kondycji fizycznej dzieci w Polsce budzi zaniepokojenie. Badania przeprowadzone w ramach projektu „WF z AWF” potwierdziły to, co badacze obserwowali już od lat 90. XX wieku, kiedy rozpoczął się intensywny rozwój technologiczny: aktywność fizyczna i sprawność ruchowa dzieci i młodzieży sukcesywnie spada. To stawia wiele pytań, co do metod wychowania fizycznego i dbałości o zdrowie dzieci w Polsce.
Kondycja fizyczna dzieci i młodzieży
W ciągu ostatnich lat zmienił się styl życia dzieci i młodzieży, a co za tym idzie także ich kondycja fizyczna. Wpływ na to miały nowe technologie. Zamiast spędzać czas na dworze, młodzi ludzie coraz częściej wolą korzystać z urządzeń elektronicznych, takich jak komputery, telefony, konsole do gier czy tablety.
W nowym pokoleniu widać zmianę podejścia do wychowania: pierwszeństwo ma nauka w szkole i na dodatkowych zajęciach, a mniej czasu poświęca się na zabawy na świeżym powietrzu. Dzieci z lat 80. i 90. były znacznie bardziej aktywne fizycznie.
Spadek aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w Polsce to poważny problem, który prowadzi do nadwagi i otyłości, dlatego tak ważne jest, by wszyscy odpowiedzialni za wychowanie młodych ludzi zwrócili na niego uwagę i podjęli działania promujące aktywność fizyczną.
Alarmujące wyniki badania kompetencji ruchowych uczniów
Ostatnie dane z projektu „WF z AWF” ukazują niezadowalający poziom sprawności fizycznej wśród dzieci i młodzieży. Sprawdzano takie działania jak bieg przez płotki, skoki przez skakankę, kozłowanie w ruchu, kopnięcia piłki, czy rzut i chwyt. Z badań wynika, że 94% uczniów nie ma wykształconych podstawowych umiejętności ruchowych.
Porównując BMI (wskaźnik masy ciała zależny od wzrostu) z badań w roku 2009/2010 oraz uczestników Sport Klubów z roku 2023 ci drudzy uzyskiwali wyższe średnie wartości w większości grup wiekowych. Warto przypomnieć, że im wyższa jest wartość wskaźnika BMI, tym bliżej do nadwagi lub otyłości.
Znaczna część uczniów szkoły podstawowej doświadcza trudności w wykonywaniu fundamentalnych aktywności, co podkreśla pilną potrzebę rozwoju programów wychowania fizycznego. Jest to priorytet wymagający systemowych zmian, które powinny skupiać się na budowaniu podstawowych umiejętności motorycznych i kondycji fizycznej od najmłodszych lat. Z tego też powodu badacze z AWF utworzyli Sport Kluby, w ramach których prowadzone są zajęcia sportowe w szkołach, a także zapewnili szkolenia oraz wytyczne dla nauczycieli wychowania fizycznego.
Program „WF z AWF ” i jego rola w diagnozie kondycji fizycznej
Program stworzony przez polskie akademie wychowania fizycznego, skupia się na badaniu stanu kondycji fizycznej uczniów w Polsce i działaniach związanych z jej polepszaniem. W ramach programu odbywają się dodatkowe zajęcia sportowe, a także różne testy ruchowe, które pomagają ocenić i monitorować zmiany w sprawności fizycznej i umiejętnościach motoryczne dzieci i młodzieży. Informacje z nich pozyskane mogą pomóc dostosować lekcje wychowania fizycznego w szkołach.
Raport z badań ukazuje, jak ważne jest wczesne rozpoznawanie dysfunkcjiruchowej przez nauczyciela wychowania fizycznego, które stanowi podstawę do dalszej diagnostyki w kierunku rozwojowego zaburzenia koordynacji (ang. developmental coordination disorder). Dzięki temu, możemy zapobiec wtórnym objawom, takim jak lęk, depresja, izolacja społeczna, czy obniżona samoocena.
Pandemia COVID-19 a pogorszenie kondycji fizycznej młodego pokolenia
Według Prof. Molika z warszawskiej AWF, pandemia pogorszyła kondycję fizyczną młodych Polaków. W czasie pandemii COVID-19 dzieci i młodzież rzadziej podejmowały aktywność fizyczną. Zamknięte szkoły i ograniczony dostęp do placówek sportowych były dużym problemem: zajęcia WF, które pomagają utrzymać dobrą formę, prowadzono online, nie mogły więc być tak wartościowe jak zajęcia w szkole. Dodatkowo, izolacja i rekomendacje dotyczące ograniczenia przemieszczania się, zmniejszyły codzienną aktywność.
Z powodu tych zmian, więcej młodych ludzi ma problemy ze zdrowiem, takie jak nadwaga, otyłość i kłopoty z koncentracją.
„Piątka dla aktywności i zdrowia” – propozycje zmian w aktywności fizycznej
Eksperci z AWF wskazali, że potrzebne są zmiany, aby poprawić zdrowie i kondycję dzieci i młodzieży. Z tego powodu, przedstawili swoje rekomendacje, składające się z pięciu punktów:
Jakość
Realizacja szkoleń dla nauczycieli wychowania fizycznego i edukacji wczesnoszkolnej, organizacja corocznych kongresów z debatami i rozwiązaniami, opracowanie przewodnika do zajęć oraz programów włączania do zajęć uczniów z niepełnosprawnościami.
Innowacyjność
Wdrażanie testów umiejętności ruchowych, opracowanie oceny kompetencji, wdrażanie i promowanie dobrego działania, np. aktywne spędzanie przerwy, szkolne przestrzenie aktywizujące; wykorzystanie nowych technologii, np. aplikacji; propagowanie indywidualnie dopasowanych rozwiązań.
Ciągłość
Wdrażanie procesu kształcenia od alfabetu ruchowego do identyfikacji talentu, prowadzenie stałego monitoringu kondycji fizycznej i fundamentalnych umiejętności ruchowych.
Celowość
Poprawa wskaźników kompetencji ruchowych, kształtowanie fundamentalnych umiejętności ruchowych (do 12 r.ż.), wprowadzanie programów interwencyjnych dla dzieci wykazujących niezadowalający poziom sprawności, integracja aktywności szkolnych oraz treści nauczania z koncepcją alfabetu ruchowego, kształtowanie świadomości uczniów związanej ze zdrowym stylem życia.
Powszechność
Wdrożenie systemowych działań, rozpoczęcie szerokiej kampanii społecznej promującej rodzinną aktywność fizyczną, promowanie aktywnej i bezpiecznej drogi do szkoły – tzw. aktywny transport, zwiększenie udziału dzieci i młodzieży w dodatkowych zajęciach ruchowych, m.in. w Sport Klubach i innych; zwiększenie dostępności do obiektów sportowych, poprawa infrastruktury szkolnej.
Każdy z tych punktów to krok w drodze do lepszej kondycji dzieci i młodzieży. Chodzi o to, by motywować do ruchu, dając dobry przykład i tworząc odpowiednie warunki. Bardzo ważnym elementem jest zachowanie dorosłych: to, jakie mają nawyki i stosunek do aktywności fizycznej, mocno wpływa na dzieci. Przez wspólne działania i wsparcie na każdym poziomie, jesteśmy w stanie znacząco poprawić zdrowie dzieci i młodzieży oraz ich kondycję fizyczną.
Rola rodziców i środowiska domowego w kształtowaniu kondycji fizycznej dzieci
Środowisko rodzinne jest miejscem, gdzie dzieci uczą się pierwszych nawyków i wzorców ruchowych. Te nawyki mogą wpłynąć na ich przyszłe zdrowie i aktywność, dlatego tak ważne jest, by rodzice świadomie promowali zdrową aktywność i tworzyli domową przestrzeń, która zachęca do ruchu. Może nie warto wszędzie podwozić dziecka samochodem, a zamiast tego lepiej wybrać rower lub spacer. Może zamiast wakacji przy komputerze, warto zapewnić dziecku aktywności na świeżym powietrzu, takie jak górskie lub leśne wycieczki, kajaki, czy też jazda na rolkach?
Dopasowanie aktywności do zainteresowań dziecka jest ważne, aby zachęcać je do ruchu, a nie wręcz przeciwnie.
Rola rodziców
Rola rodziców w kształtowaniu zdrowych postaw jest ogromna. Zdrowe nawyki, które rodzice wprowadzają i wspierają, są bardzo ważne dla zdrowia dzieci. Spędzanie wspólnie czasu na świeżym powietrzu oraz regularne spacery mogą poprawić kondycję fizyczną, ale też umocnić relacje rodzinne.
Wychowywanie dzieci w duchu zdrowej aktywności się opłaca: to inwestycja w zdrowie!
FAQ
Jak wygląda kondycja fizyczna dzieci w Polsce według raportu AWF?
Raport AWF pokazuje zły stan zdrowia fizycznego dzieci: aż 94% uczniów nie ma wykształconych podstawowych umiejętności ruchowych.
Czym jest program „WF z AWF” i jaka jest jego rola?
„WF z AWF” to projekt promujący sport wśród uczniów. Ma on badać, jak dzieci radzą sobie z ruchem i wspierać je w dążeniu do lepszej sprawności. Dane z tych badań pomagają tworzyć nowe plany nauczania.
W jaki sposób pandemia COVID-19 wpłynęła na kondycję fizyczną dzieci?
Pandemia COVID-19, przez brak ruchu i izolację, pogorszyła już i tak zły stan sprawności dzieci i młodzieży.
Jakie wyniki przyniosły badania kompetencji ruchowych uczniów?
Wyniki badań są niepokojące. Aż 94% uczniów ma problemy z podstawowymi ćwiczeniami, takimi jak skakanie przez skakankę, zwis na drążku, czy kozłowanie piłki.
Na czym polega propozycja „Piątka dla aktywności i zdrowia”?
„Piątka dla aktywności i zdrowia” to pomysł na poprawę jakości kształcenia sprawności fizycznej wśród uczniów i infrastruktury.
Jakie są przyczyny i skutki otyłości oraz nadwagi wśród młodych Polaków?
Główną przyczyną nadwagi i otyłości u młodych jest mała ilość ruchu. To prowadzi do wielu chorób, takich jak nadciśnienie czy depresja.
Jaką rolę odgrywają rodzice i środowisko domowe w kształtowaniu nawyków ruchowych dzieci?
Rodzice są bardzo ważni w kształceniu sprawności fizycznej u dzieci. Mogą zachęcać je do uprawiania sportu, będąc dla nich przykładem.
Zobacz także: jak skutecznie nawadniać organizm? Picie wody: fakty i mity
