Każdego roku we wrześniu prowadzone są międzynarodowe kampanie GOLD SEPTEMBER mające na celu zwrócenie uwagi na problematykę nowotworów dziecięcych. W tym roku CCI (Cancer Childhood International) z tej okazji opublikowało nowe Europejskie Standardy Opieki nad Dziećmi z Chorobą Nowotworową. To ważny krok w kierunku coraz lepszego leczenia i opieki nad tą grupą dzieci i młodzieży! W ramach Miesiąca Świadomości Chorób Nowotworowych u Dzieci, CCI zwraca uwagę na standardy i ich stosowanie w całej Europie. Implementacja wytycznych jest bardzo ważna ponieważ każde dziecko z chorobą nowotworową powinno mieć równy dostęp do wysokiej jakości opieki, niezależnie od miejsca zamieszkania. Ten przełomowy dokument określa kroki, które należy podjąć, aby urzeczywistnić tę wizję.
Czym są Europejskie Standardy Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą z Chorobą Onkologiczną?
Europejskie Standardy Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą z Chorobą Nowotworową to zbiór wytycznych, które określają, jak powinna wyglądać wysokiej jakości opieka nad młodymi pacjentami onkologicznymi w całej Europie. Łączą one najnowsze naukowe dowody medyczne, wiedzę ekspertów oraz doświadczenia pacjentów, ich rodzin i osób, które przeżyły chorobę. Celem wytycznych jest zapewnienie, aby niezależnie od miejsca zamieszkania dziecko lub nastolatek miało dostęp do takiego samego poziomu specjalistycznego leczenia, opieki wspomagającej i długoterminowej.
Dlaczego to ważne?
Nowotwory wieku dziecięcego występują rzadko, ale mają bardzo duży wpływ na życie nie tylko dziecka ale także całej jego rodziny. Ustanawiając jasne standardy, możemy zmniejszyć nierówności, poprawić przeżywalność i jakość życia dzieci, młodzieży i ich rodzin. Te standardy to nie tylko dokument, ale wezwanie do działania dla klinicystów, decydentów, rzeczników i organizacji w całej Europie, aby wspólnie dążyć do trwałej zmiany.
Jak z nich korzystać?
Standardy są narzędziem dla:
- organizacji pacjentów i rzeczników: aby wzmocnić działania rzecznicze poprzez zalecenia oparte na dowodach naukowych
- rodzin i osób po przebytym nowotworze: aby zrozumieć, jakiej opieki powinny oczekiwać i jakiej wymagać
- lekarzy: aby kierować codzienną praktyką i zapewnić spójną, wysokiej jakości opiekę
- decydentów: aby informować o planowaniu opieki zdrowotnej i alokacji zasobów
W wytycznych, które obejmują informacje o kompleksowej opiece nad pediatrycznymi pacjentami onkologicznymi, znalazł się też rozdział o farmaceutach klinicznych, ich roli oraz wymaganiach edukacyjnych jakie muszą spełnić aby móc pracować jako farmaceuta kliniczny – specjalista onkologii pediatrycznej.
Wymagania edukacyjne w zakresie farmacji klinicznej
Pacjenci onkologii dziecięcej otrzymują bardzo złożoną farmakoterapię. Wymaga to zatem dogłębnej wiedzy farmakologicznej na temat mechanizmu działania i działań niepożądanych konwencjonalnej chemioterapii, immunoterapii, terapii komórkowej i leków stosowanych w leczeniu wspomagającym. Farmaceuci muszą być przeszkoleni w zakresie udzielania porad dotyczących leków, w tym danych dotyczących zgodności dożylnej leków, interpretacji farmakokinetycznych i dynamicznych interakcji lek-lek oraz monitorowania terapeutycznego leków. Inne przykłady obejmują rozwiązywanie problemów dotyczących podawania leków przez sondę, przygotowywanie odpowiednich formulacji i dawek dostosowanych do wieku dziecka lub stanu klinicznego w przypadku braku dostępnej alternatywy komercyjnej, promowanie opłacalnego stosowania leków, opracowywanie i wdrażanie wytycznych dotyczących farmakoterapii i leczenia wspomagającego oraz edukowanie pacjentów i personelu. Ponadto muszą być przeszkoleni w zakresie korzystania z systemów nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii oraz identyfikowania działań niepożądanych leków i przeciwdziałania im. Ponadto farmaceuci są idealnie przygotowani do udziału w badaniach naukowych i badaniach klinicznych, w których mogą wnieść wartość dodaną w kontekście leków, a nawet podjąć się wiodących ról badawczych.
Edukacja specjalistów
W Europie nie ma formalnego ani uznanego programu edukacyjnego dla farmaceutów onkologii dziecięcej, ani dla farmaceutów pediatrycznych. W większości krajów europejskich kształcenie i szkolenie farmaceutów onkologii dziecięcej jest częścią kształcenia podstawowego (choć nie jest ono prowadzone na wszystkich uniwersytetach i w szpitalach, a najczęściej jest bardzo ograniczone) oraz szkolenia na farmaceutę klinicznego lub szpitalnego, lub opiera się na szkoleniu wewnętrznym prowadzonym przez starszego kolegę farmaceutę. Inicjatywy edukacyjne krajowych lub europejskich organizacji farmacji onkologicznej (np. Europejskiego Towarzystwa Farmacji Onkologicznej), koncentrujące się na onkologii dziecięcej, oraz udział w konferencjach poświęconych tematyce onkologii dziecięcej, stanowią wartość dodaną w tej dziedzinie. Współpraca z organizacjami farmaceutycznymi stanowi również ważną platformę do dzielenia się wiedzą, zwłaszcza że niewielu farmaceutów specjalizuje się w onkologii dziecięcej w porównaniu z opieką nad dorosłymi. Farmaceuci potrzebują jednak odrębnego programu edukacyjnego, oficjalnej specjalizacji akademickiej w onkologii dziecięcej oraz przynależności do zespołów multidyscyplinarnych. Wszystkie te aspekty mogą prowadzić do harmonizacji i standaryzacji aspektów edukacyjnych i praktyki, mając na celu podniesienie jakości usług farmaceutycznych, co poprawiłoby opiekę i życie pacjentów.
Opracowanie
Jak widać z powyższego, rola farmaceuty klinicznego w onkologii dziecięcej jest bardzo ważna, ale brak specjalizacji w zakresie onkologii powoduje utrudnione funkcjonowanie farmaceuty klinicznego w obszarze onkologii dziecięcej. Należy mieć nadzieję, że wraz z dalszym rozwojem onkologii pojawią się możliwości specjalizacji w tej dziedzinie dla farmaceutów.
Ewa Zygadło-Kozaczuk na podstawie materiałów z Cancer Childhood International (2.09.2025 r.)
