W dniu 24 października obchodziliśmy Światowy Dzień Walki z Otyłością. Każdego roku jest to doskonała okazja, aby przypomnieć czym jest ta zagrażająca życiu choroba i jak można z nią walczyć oraz jak można jej zapobiec. Bardzo dobrym narzędziem edukacyjnym jest strona kampanii „Porozmawiajmy szczerze o otyłości”, na której pacjenci znajdą wiele ciekawych i przydatnych informacji na temat otyłości.
1. Epidemia otyłości: walka z otyłością jednym z priorytetów WHO
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje otyłość za chorobę przewlekłą, tak samo jak nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu 2 czy przewlekłe choroby układu oddechowego. Mimo, że osoby chorujące na otyłość są wśród nas, dla społeczeństwa to wciąż temat tabu.
Przyjęta przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 2004 r. i ponownie uznana w 2011 r. deklaracja w sprawie chorób niezakaźnych „Globalna strategia WHO dotycząca żywienia, aktywności fizycznej i zdrowia”, opisuje działania niezbędne do wspierania zdrowego żywienia i regularnej aktywności fizycznej. Strategia wzywa wszystkie zainteresowane strony do podjęcia działań na poziomie globalnym, regionalnym i lokalnym do poprawy sposobu odżywiania i wzorców aktywności fizycznej.
Agenda Zrównoważonego Rozwoju WHO na rok 2030 uznaje choroby niezakaźne za główne wyzwanie dla zrównoważonego rozwoju. W ramach agendy szefowie państw i rządów zobowiązali się do opracowania do 2030 r. ambitnych rozwiązań na szczeblu krajowym w celu zmniejszenia o jedną trzecią przedwczesnej umieralności na choroby niezakaźne poprzez zapobieganie i leczenie (cel 3.4 SDG).
Globalny plan działania na rzecz aktywności fizycznej na lata 2018-2030: „Więcej aktywnych ludzi dla zdrowszego świata” zawiera skuteczne i możliwe do wykonania działania polityczne mające na celu zwiększenie aktywności fizycznej na świecie.
Póki jednak te działania nie zostaną wdrożone świat boryka się z coraz poważniejszym wzrostem nadwagi i otyłości zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Poniżej zamieszczamy kilka liczb dotyczących otyłości i nadwagi opublikowanych przez WHO:
- Liczba osób otyłych na świecie zwiększyła się prawie trzykrotnie od 1975 roku.
- W 2016 roku ponad 1,9 miliarda dorosłych miało nadwagę, a z tego ponad 650 milionów było otyłych.
- 39% dorosłych miało nadwagę w 2016 roku, a 13% było otyłych.
- Większość ludności świata żyje w krajach, w których nadwaga i otyłość zabija więcej osób niż niedowaga.
- 38 milionów dzieci w wieku poniżej 5 lat miało nadwagę lub otyłość w 2019 roku.
- Ponad 340 milionów dzieci i młodzieży w wieku 5-19 lat miało nadwagę lub otyłość w 2016 roku.
- Otyłości można zapobiegać.
2. Czym jest otyłość i nadwaga?
Nadwagę i otyłość definiuje się jako nieprawidłowe lub nadmierne nagromadzenie tłuszczu, które może negatywnie wpływać na zdrowie.
BMI (ang. Body Mass Index – wskaźnik masy ciała) jest wskaźnikiem, który jest obliczany przez porównanie wzrostu z masy ciała. Jego wartość jest pomocna w ocenie ryzyka wystąpienia chorób związanych z nadwagą takich jak miażdżyca lub choroba niedokrwienna serca. Im mniejsza wartość BMI, tym ryzyko wystąpienia chorób jest mniejsze.
Wartość BMI oblicza się jako współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach.
BMI = waga(kg) / wzrost2(m)
Oznaczanie wskaźnika masy ciała ma znaczenie w ocenie zagrożenia chorób związanych z nadwagą i otyłością np. cukrzycą, chorobą niedokrwienną serca, miażdżycą. Im mniejsza wartość BMI, tym ryzyko wystąpienia chorób jest mniejsze.
BMI jest bardzo prosty w użyciu, jest jednak dosyć niedokładnym wskaźnikiem nadwagi czy też ryzyka chorób z nią związanych. O wiele dokładniejszym (lecz trudniejszym do zmierzenia bez specjalistycznej aparatury) wskaźnikiem jest procentowa zawartość tłuszczu w organizmie.
Dla dorosłych, WHO definiuje nadwagę i otyłość w następujący sposób:
– nadwaga jest wskaźnikiem BMI większym lub równym 25; oraz
– otyłość jest wskaźnikiem BMI większym lub równym 30.
W przypadku dzieci, przy definiowaniu nadwagi i otyłości należy wziąć pod uwagę wiek.
Szacuje się, że w 2019 roku 38,2 mln dzieci poniżej 5 roku życia miało nadwagę lub otyłość. Kiedyś uznawana za problem kraju o wysokich dochodach, teraz nadwaga i otyłość rosną w krajach o niskich i średnich dochodach, szczególnie w środowisku miejskim. W Afryce liczba dzieci z nadwagą poniżej 5 roku życia wzrosła o prawie 24% od 2000 roku. Prawie połowa dzieci w wieku poniżej 5 lat, która ma nadwagę lub jest otyła żyje w Azji (dane z 2019 r.).
W 2016 r. ponad 340 milionów dzieci i młodzieży w wieku 5-19 lat miało nadwagę lub otyłość. Przewaga nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży w wieku 5-19 lat dramatycznie wzrosła z zaledwie 4% w 1975 roku do nieco ponad 18% w 2016 roku. Wzrost ten był podobny zarówno wśród chłopców, jak i dziewcząt: w 2016 roku 18% dziewcząt i 19% chłopców miało nadwagę.
3. Jakie są konsekwencje zdrowotne nadwagi i otyłości?
Podwyższony wskaźnik BMI jest głównym czynnikiem ryzyka w przypadku chorób niezakaźnych, takich jak:
- choroby sercowo-naczyniowe (głównie choroby serca i udar mózgu), które były główną przyczyną zgonów w 2012 r.
- cukrzyca
- choroby układu mięśniowo-szkieletowego (zwłaszcza zapalenie kości i stawów – wysoce upośledzająca choroba degeneracyjna stawów)
- niektóre nowotwory (w tym endometrium, nowotwór piersi, jajników, prostaty, wątroby, pęcherzyka żółciowego, nerek i okrężnicy).
Ryzyko wystąpienia tych chorób niezakaźnych zwiększa się wraz ze wzrostem BMI.
Otyłość w dzieciństwie wiąże się z większą szansą na otyłość, przedwczesną śmierć i niepełnosprawność w wieku dorosłym. Ale oprócz zwiększonego ryzyka w przyszłości, otyłe dzieci doświadczają trudności w oddychaniu, zwiększonego ryzyka złamań, nadciśnienia, wczesnych markerów chorób układu krążenia, insulinooporności i konsekwencji psychologicznych związanych z otyłością.
4. Jak można zmniejszyć nadwagę i otyłość?
Nadwadze i otyłości, jak również związanym z nimi chorobom niezakaźnym, można w dużej mierze zapobiegać. Wspierające środowiska i społeczności mają fundamentalne znaczenie w kształtowaniu wyborów ludzi. Łatwiejszy dostęp do zdrowszej i przystępnej cenowo żywności oraz regularnej aktywności fizycznej pozwala zapobiegać nadwadze i otyłości wśród członków społeczności.
Na poziomie indywidualnym, ludzie mogą:
- ograniczyć spożycie energii z łącznej ilości tłuszczów i cukrów
- zwiększyć spożycie owoców i warzyw, a także roślin strączkowych, ziaren i orzechów
- angażować się w regularną aktywność fizyczną (60 minut dziennie dla dzieci i 150 minut w ciągu tygodnia dla dorosłych).
5. Epidemia otyłości: kampania „Porozmawiajmy szczerze o otyłości”
Nikt nie ma już wątpliwości, że epidemia otyłości to realny problem, który wymaga kompleksowych działań na wielu płaszczyznach – zarówno edukacyjnej, jak i systemowej. I takie właśnie są cele kampanii „Porozmawiajmy szczerze o otyłości”. Jej działania ukierunkowane są na budowanie – nie tylko wśród pacjentów, ale również lekarzy i decydentów – świadomości, że otyłość jest chorobą, którą trzeba leczyć. W ramach kampanii powstała również strona internetowa www.ootylosci.pl, która jest cennym źródłem informacji i wsparcia dla osób dotkniętych tą chorobą. Oprócz licznych materiałów edukacyjnych dostępny jest na niej spis lekarzy zajmujących się leczeniem otyłości w Polsce.
Zachęcamy do odwiedzenia strony i skorzystania z informacji oraz materiałów edukacyjnych w postaci filmów video i poradników. Wszystkie te zasoby zostały przygotowane w taki sposób aby zachęcić pacjentów do podjęcia walki z nadwagą i otyłością oraz dać im narzędzie do rozmów z lekarzami pierwszego kontaktu oraz specjalistami.
Kampania została zapoczątkowana w ubiegłym roku, a jej inicjatorem jest Polskie Towarzystwo Kardiolodiabetologiczne. (https://www.ptkd.pl/)
Opracowanie
Ewa Zygadło-Kozaczuk
Centrum Informacji o Leku
https://www.leki-informacje.pl
źródła:
https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
