W poprzednim artykule pt. „Restrykcje w wypisywaniu środków odurzających i psychotropowych – stan obecny i perspektywy” przedstawialiśmy informacje dotyczące nowelizacji rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje. Zwracaliśmy także uwagę na fakt, że mimo apeli środowiska lekarskiego niektóre substancje o silnym potencjale uzależniającym tj. benzodiazepiny i tramadol nie zostały objęte ograniczeniami. W niniejszym artykule przypominamy istotne informacje dotyczące uzależnienia od benzodiazepin.
Uzależnienie od benzodiazepin
Benzodiazepiny należą do grupy leków psychotropowych i wykazują działanie: nasenne, uspokajające, przeciwdrgawkowe, przeciwlękowe, miorelaksacyjne (redukujące napięcie mięśni). Ich stosowanie wiąże się z ryzykiem rozwoju uzależnienia. Na rozwój uzależnienia może wpływać tolerancja, która polega na konieczności stopniowego zwiększania dawki substancji w celu osiągnięcia tego samego efektu terapeutycznego. Uzależnienie zazwyczaj występuje już w ciągu 2-4 tygodni regularnego stosowania benzodiazepin, a jego konsekwencją są liczne zaburzenia somatyczne i psychiczne, z fobią społeczną i depresją włącznie. Dlatego benzodiazepiny powinny być stosowane według ustalonego dawkowania i pod stałą kontrolą lekarza.
Jaka jest skala nadużywania stosowania benzodiazepin?
Niektórzy specjaliści podają, że w skali europejskiej aż 10% seniorów przyjmuje benzodiazepiny dłużej niż 6 miesięcy. Badanie przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych pokazało, że ponad 12% dorosłych Amerykanów corocznie sięga po tę grupę leków, a 17% ich nadużywa. W Polsce dane Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego wskazują na to, że w 2021 r. wykupiliśmy 344 709 opakowań xanaxu i 1 278 337 clonazepamu. Starsze dane NFZ podają, że w latach 2009-2011 benzodiazepiny były jedną z najczęstszych przyczyn zgłoszonych zatruć. Znajdowały się na trzecim miejscu, tuż za alkoholem i tlenkiem węgla, stanowiąc ponad 4% przypadków.
Objawy przedawkowania i nadużywania benzodiazepin
Poniżej znajduje się przegląd fizycznych i psychologicznych objawów związanych z nadużywaniem benzodiazepin.
U osób zażywających te leki niezgodnie z ich wskazaniami mogą wystąpić następujące problemy:
- osłabienie fizyczne,
- niewyraźna mowa,
- dezorientacja,
- słabe zdolności podejmowania decyzji i słaba ocena sytuacji,
- niewyraźne widzenie,
- brak koordynacji ruchowej,
- zawroty głowy,
- niezdolność do obrony w przypadku ataku lub zagrożenia,
- senność,
- śpiączka ,
- trudności w oddychaniu,
- śmierć (rzadko w przypadku nadużywania samych benzodiazepin, śmiertelne przedawkowanie może wystąpić, gdy benzodiazepiny są łączone ze spożyciem alkoholu).
Dodatkowo przewlekłe nadużywanie benzodiazepin może prowadzić do wystąpienia następujących objawów:
- anoreksji,
- bezsenności,
- niepokoju,
- drgawek,
- bólu głowy,
- problemów z pamięcią.
Behawioralne objawy nadużywania benzodiazepin
Osoby, u których rozwijają się zaburzenia związane z nadużywaniem benzodiazepin, mogą wykazywać poniżej przedstawione zachowania:
- wycofanie się z kontaktów z przyjaciółmi, rodziną i odsunięcie się od wykonywania jakichkolwiek obowiązków,
- ze strachu przed brakiem leku, zapewnienie sobie odpowiedniego zapasu w domu,
- robienie nietypowych rzeczy, aby móc zapłacić za lek, np. pożyczanie pieniędzy, kradzież, maksymalne wykorzystanie kart kredytowych,
- angażowanie się w ryzykowne działania, takie jak np. prowadzenie samochodu, po zażyciu leku,
- zmniejszenie wysiłków w celu utrzymania właściwej higieny i ubioru,
- ukrywanie swoich dziwnych zachowań i kłamstwa dotyczące nadużywania leku
- zmiany nastroju lub osobowości.
Jak wspomniano wcześniej, samo nadużywanie benzodiazepin zwykle nie prowadzi do śmierci (choć odstawienie może zagrażać życiu). Okazuje się jednak, że wiele osób przyjmuje benzodiazepiny w połączeniu z alkoholem, a takie połączenie może być śmiertelne. Specjaliści ds. uzależnień zgadzają się z tym, że najlepszą praktyką dla osób chcących zaprzestać stosowania benzodiazepin jest odstawienie tych leków podczas medycznie nadzorowanego procesu detoksykacji.
Wskazówki dotyczące zapobiegania uzależnieniu od benzodiazepin
Uzależnieniu nie zawsze można zapobiec, ale warto poinformować osobę, która przyjmuje benzodiazepiny, aby postępowała w następujący sposób:
- Benzodiazepiny można stosować tylko wtedy, gdy zostały przepisane przez lekarza w konkretnym wskazaniu.
- Należy przyjmować tylko przepisaną dawkę benzodiazepin przez krótki okres czasu (2-4 tygodnie).
- Należy zapoznać się z wczesnymi sygnałami ostrzegawczymi uzależnienia od benzodiazepin.
- Należy zapoznać się z objawami zaburzeń jakie mogą wystąpić przy stosowaniu benzodiazepin.
- Należy zwrócić się po fachową pomoc, jeżeli pojawią się oznaki uzależnienia od benzodiazepin.
Opracowanie na podstawie źródeł:
