Kto z nas w swoim domu nie ma szuflady lub półki z lekami? W naszych domowych apteczkach potrafimy gromadzić leki latami. Jednak czy możemy przyjmować przeterminowane tabletki lub syropy? Co zrobić z lekami po terminie ważności? Jak wygląda utylizacja leków?
Czy leki przeterminowane są szkodliwe?
Termin ważności to czas, w trakcie którego producent gwarantuje nam, że dany produkt farmaceutyczny wykazuje pełną moc terapeutyczną oraz jest dla nas bezpieczny. W przypadku leków jest to czas, w którym dany preparat zachowuje 100% substancji czynnej. Po tym terminie, ilość danej substancji leczniczej może się zmniejszać i stopniowo przekształcać się w zazwyczaj nieszkodliwe metabolity.
Termin ważności jest zmienny i zależy od trwałości poszczególnej formy leku lub dermokosmetyku. Najtrwalsze są tabletki. Nie tylko ze względu na formę. Są one zazwyczaj pakowane w blistrach, które chronią każdą tabletkę przed chociażby wilgocią czy słońcem. Jeżeli prawidłowo je przechowujemy, możemy je stosować przez cały okres daty ważności.
Ze względu na fakt, że firmy farmaceutyczne nie badają leków po terminie ważności (nie mają takiego obowiązku ), nie możemy przyjąć jednakowego schematu szkodliwości do wszystkich przeterminowanych leków. Po spożyciu leków po terminie ważności może nie zdarzyć się nic, a w niektórych przypadkach możemy skończyć z lekką biegunką lub wręcz poważnym zatruciem pokarmowym. Skutki zależą też od działania danego preparatu.
Istnieją jednak leki, których stosowanie po terminie ważności wiąże się z wyjątkowym zagrożeniem. Bezwzględnie nie należy przyjmować przeterminowanych leków o wąskim indeksie terapeutycznym (czyli takich, w których pomiędzy dawką terapeutyczną a dawką toksyczną istnieje niewielka granica).
Przestrzeganie daty ważności jest szczególnie ważne w przypadku następujących leków:
- leki przeciwdrgawkowe,
- Warfaryna,
- Nitrogliceryna,
- Teofilina,
- Digoksyna,
- preparaty w leczeniu chorób tarczycy,
- doustne środki antykoncepcyjne,
- Epinefryna,
- Insulina.
Bardzo groźne może okazać się również stosowanie przeterminowanych antybiotyków, szczególnie z grupy tetracyklin. Istnieją doniesienia, że może to spowodować rozwój Zespołu Fanconiego, który objawia się ciężkim uszkodzeniem nerek.
Termin ważności leku oraz warunki przechowywania określa producent i zaznacza je na opakowaniu zewnętrznym. Głównymi czynnikami wpływającymi na ten termin są: światło, temperatura oraz wilgotność powietrza. Pamiętajmy, że skrajne wartości tych czynników wpływają na skrócenie terminu ważności.
Gdzie oddać przeterminowane leki?
Leki, które przekroczyły już termin ważności, trzeba wyrzucić, ale nie do kosza w mieszkaniu czy przydomowego śmietnika na odpady komunalne. Przeterminowanych farmaceutyków w formie płynnej nie wolno wylewać do toalety lub odpływu umywalki albo wanny. Bowiem substancje medyczne stwarzają dla środowiska naturalnego i zdrowia człowieka zagrożenie. Niektóre rozkładają się nawet przez kilkadziesiąt lat. Zawarte w lekach związki chemiczne niszczą glebę i wodę oraz zatruwają żyjące w nich rośliny i zwierzęta. Jeśli niezutylizowane wylądują na wysypisku, mogą zagrażać zdrowiu ludzi.
Specjalne pojemniki na przeterminowane leki znajdują się w aptekach oraz w niektórych urzędach, przychodniach bądź szpitalach.
Jeśli apteka bądź punkt apteczny chce prowadzić zbiórkę przeterminowanych leków, wystarczy, że zgłosi się do urzędu gminy. Urząd zapewni wywóz i utylizację leków zgodnie z ustawą o odpadach.
Informację o punktach zbiórki przeterminowanych leków można znaleźć na stronach urzędów gmin. O Punktach Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych pisaliśmy w artykule o segregacji leków przeterminowanych.
Jak i gdzie utylizować leki?
Za utylizację leków odpowiadają samorządy. Zasady utylizacji leków w gminach mogą różnić się między sobą, ale na ogół są podobne. Pojemniki do selektywnej zbiórki służą do gromadzenia leków wydawanych na receptę, bez recepty oraz suplementów diety. Tabletki lub kapsułki powinno się wyrzucać w blistrach lub pojemniczkach zbiorczych (w niektórych gminach luzem), syropy w buteleczkach, maści i kremy w tubkach, a aerozole w nieuszkodzonych opakowaniach. Leki należy wyrzucać bez tekturowych opakowań i ulotek. Zużyte igły, strzykawki czy ampułkostrzykawki muszą zostać wyrzucone do oddzielnego pojemnika.
Specjalne kosze, przeznaczone na medykamenty i odpady medyczne, pozwalają nie tylko na kontrolowaną segregację tych preparatów, ale także zutylizowanie obecnych w nich substancji w bezpieczny sposób.
Warto pamiętać o tym, że wiele przypadków groźnych reakcji organizmu na przeterminowany lek nie zostało jeszcze zarejestrowanych. Bez odpowiednich badań analitycznych nie jesteśmy w stanie przewidzieć, czy dany lek jest dla nas bezpieczny i skuteczny po przekroczeniu terminu ważności. Dlatego też każdy przeterminowany lek należy usunąć z domowej apteczki i odnieść do odpowiedniego punktu, np. do pobliskiej apteki. Bowiem bezpieczne wyrzucanie i utylizacja leków jest ważnym zadaniem każdego z nas.
Źródła: IK/natemat.pl, farmacja.net
